२९ सप्टेंबर २०२४ – रवांडामध्ये मारबर्ग विषाणूजन्य आजाराचा प्रसार होत असून, आतापर्यंत ६ जणांचा मृत्यू झाला आहे. रवांडाचे आरोग्यमंत्री सबिन नसांझिमाना यांनी सांगितले की, बाधित रुग्ण आणि बहुतेक मृत व्यक्ती या आरोग्य कर्मचारी आहेत.
आतापर्यंत एकूण २६ रुग्ण आढळले असून, त्यापैकी २० जण उपचारासाठी विलगीकरणात आहेत. १६१ संपर्कातील व्यक्तींना ओळखून त्यांच्यावर लक्ष ठेवण्यात येत आहे. रवांडाच्या ३० जिल्ह्यांपैकी ७ जिल्ह्यांमध्ये या विषाणूचे रुग्ण सापडले आहेत.
मारबर्ग विषाणू म्हणजे काय?
मारबर्ग विषाणू हा एक अत्यंत घातक विषाणू असून, त्यामुळे रक्तस्त्रावी ताप होतो. १९६७ साली जर्मनीतील मारबर्ग आणि फ्रँकफर्ट येथे या आजाराची पहिली प्रकरणे आढळली होती.
या विषाणूचे नैसर्गिक वाहक इजिप्शियन फळ वटवाघूळ मानले जातात. या वटवाघळांपासून हा विषाणू मानवांमध्ये पसरतो. संक्रमित व्यक्तींच्या रक्त, स्राव, अवयव किंवा अन्य शरीरातील द्रव पदार्थांच्या संपर्कातून तसेच या द्रवांनी दूषित झालेल्या पृष्ठभागांच्या संपर्कातून तो पसरतो.
मारबर्ग विषाणूची लक्षणे
- उच्च ताप
- तीव्र डोकेदुखी
- जोरदार जुलाब
- पोटदुखी आणि आकडी येणे
- मळमळ आणि उलट्या
या विषाणूचा संसर्गकाळ २ ते २१ दिवस असतो. जागतिक आरोग्य संघटनेच्या म्हणण्यानुसार, “लक्षणे दिसू लागल्यापासून ५ ते ७ दिवसांत गंभीर रक्तस्त्राव दिसून येतो आणि बहुतेक प्राणघातक प्रकरणांमध्ये शरीराच्या एकाधिक भागातून रक्तस्त्राव होतो. मृत्यू झालेल्या रुग्णांचा मृत्यू साधारणपणे लक्षणे दिसू लागल्यापासून ८ ते ९ दिवसांत होतो, त्यापूर्वी प्रचंड रक्तस्त्राव आणि धक्का बसतो.”
मारबर्ग विषाणूवर काही उपचार उपलब्ध आहेत का?
सध्या मारबर्ग विषाणूवर कोणताही विशिष्ट उपचार उपलब्ध नाही. म्हणूनच मारबर्गसारखी लक्षणे दिसताच लवकर उपचार घेणे महत्त्वाचे आहे. पुरेसे द्रवपदार्थ देणे, वेदना नियंत्रण आणि लक्षणांवर उपचार करणे हे व्यावसायिक देखरेखीखाली केलेले उपचार हे मारबर्ग विषाणूजन्य आजार व्यवस्थापित करण्याचा सर्वात सुरक्षित आणि प्रभावी मार्ग आहे. मलेरियासारख्या सहसंसर्गांवरही उपचार करणे महत्त्वाचे आहे.
मारबर्ग विषाणूमुळे आणखी एक साथ पसरू शकते का?
मारबर्ग विषाणूजन्य आजाराच्या उच्च मृत्यूदरामुळे आणि मानवांमध्ये शरीरातील द्रवांद्वारे पसरण्याच्या क्षमतेमुळे त्याला जागतिक साथीचे रूप येऊ शकते. मात्र, कोविड-१९ सारख्या अधिक संसर्गजन्य विषाणूंच्या तुलनेत त्याचा साथीचा धोका कमी आहे. मारबर्ग विषाणूच्या साथी विशिष्ट प्रदेशांपुरत्या मर्यादित राहिल्या आहेत आणि त्यांच्यावर नियंत्रण मिळवण्याचे प्रयत्न वेगाने केले जातात. जरी धोका असला तरी, वेळीच प्रतिसाद देऊन नियंत्रण मिळवण्याच्या प्रयत्नांमुळे मारबर्ग विषाणू जागतिक साथीत रूपांतरित होण्यापासून रोखता येऊ शकतो.
भारतात मारबर्ग विषाणूचे रुग्ण आढळले आहेत का?
आतापर्यंत भारतात मारबर्ग विषाणूचे एकही रुग्ण आढळलेले नाही. राष्ट्रीय रोग नियंत्रण केंद्राच्या म्हणण्यानुसार, “मारबर्ग विषाणू हा जोखीम गट ४ (बीएसएल-४) चा रोगजनक असून प्रयोगशाळेतील कर्मचार्‍यांसाठी तसेच संभाव्य संक्रमित रुग्ण किंवा मृत शरीरांची काळजी घेणार्‍या कोणासाठीही उच्च पातळीचे अलगीकरण आणि संरक्षण उपायांची आवश्यकता असते.”
मारबर्ग विषाणूपासून कसे बचाव करावा?
- हातमोजे आणि संरक्षक कपडे घालावेत
- साथीच्या काळात सर्व प्राणी उत्पादने (रक्त आणि मांस) सेवन करण्यापूर्वी चांगली शिजवावीत
- मारबर्ग रुग्णांच्या जवळचा शारीरिक संपर्क टाळावा
- घरी आजारी रुग्णांची काळजी घेताना हातमोजे आणि योग्य वैयक्तिक संरक्षक उपकरणे वापरावीत
- रुग्णालयात आजारी नातेवाईकांना भेट दिल्यानंतर तसेच घरी आजारी रुग्णांची काळजी घेतल्यानंतर नियमितपणे हात धुवावेत
जागतिक आरोग्य संघटनेच्या शिफारशीनुसार, मारबर्ग विषाणूजन्य आजारातून बरे झालेल्या पुरुषांनी लक्षणे दिसू लागल्यापासून १२ महिने किंवा त्यांच्या वीर्यातून मारबर्ग विषाणू दोनदा निगेटिव्ह येईपर्यंत सुरक्षित लैंगिक संबंध आणि स्वच्छता पाळावी.
निष्कर्ष
मारबर्ग विषाणूचा प्रसार चिंताजनक असला तरी, योग्य खबरदारी आणि नियंत्रण उपायांच्या अंमलबजावणीद्वारे त्याला आटोक्यात आणता येऊ शकतो. सरकारी यंत्रणा, आरोग्य कर्मचारी आणि जनता यांच्या एकत्रित प्रयत्नांनी मारबर्ग विषाणूला रोखणे शक्य आहे. सर्वांनी या विषाणूविषयी जागरूक राहणे, स्वच्छता पाळणे आणि शंकास्पद प्रकरणांची तात्काळ माहिती देणे आवश्यक आहे.
रवांडा सरकारने आधीच मारबर्ग विषाणूच्या प्रसाराला आळा घालण्यासाठी सर्व आवश्यक उपाय सुरू केले आहेत. जागतिक आरोग्य संघटनेच्या मदतीने आणि जनतेच्या सहकार्याने, रवांडा येत्या काही महिन्यांत या विषाणूवर नियंत्रण मिळवू शकेल, अशी आशा आहे.
या संकटाच्या काळात सर्वांनी एकत्र येऊन, शांत आणि सतर्क राहणे गरजेचे आहे. मारबर्ग विषाणूविरुद्धची लढाई आपण नक्कीच जिंकू. एकत्र राहा, सुरक्षित राहा!
