ताडासन: एक सोपा पण प्रभावी योगासन तुमच्या आरोग्यासाठी

ताडासन हे एक सोपे पण अत्यंत प्रभावी योगासन आहे जे तुमच्या शरीराला अनेक प्रकारे फायदे देऊ शकते. हे आसन करणे खूप सोपे असून यासाठी कोणत्याही विशेष साधनांची आवश्यकता नसते. फक्त काही मिनिटे रोज ताडासन केल्याने तुम्ही तुमच्या शारीरिक व मानसिक आरोग्यात लक्षणीय सुधारणा अनुभवू शकता.

ताडासन म्हणजे काय?

ताडासन हे एक उभे राहून केले जाणारे योगासन आहे. याला ‘पर्वतासन’ किंवा ‘माउंटन पोज’ असेही म्हणतात. या आसनात आपण ताठ उभे राहून हात जोडून डोक्यावर नेतो व संपूर्ण शरीर ताणून धरतो. ताडासन हे योगाचे एक मूलभूत आसन मानले जाते व इतर अनेक आसनांचा पाया म्हणून ते उपयोगी ठरते.

ताडासन कसे करावे?

ताडासन करणे खूप सोपे आहे. त्यासाठी पुढील पायऱ्यांचे पालन करा:

1. एका समतल व आरामदायक जागेवर उभे रहा. पाय एकमेकांपासून थोडे अंतरावर ठेवा.
2. तुमचे खांदे व पाठ ताठ ठेवा. छाती समोर व पोट आत ओढा.
3. डोके थेट ठेवा व नजर समोर लांब बिंदूवर स्थिर करा.
4. हात शरीराच्या बाजूला ताणून सरळ ठेवा. पंजे मागे वळवा.
5. पायाचे तळवे जमिनीवर दाबा व पायाच्या बोटांवर भार द्या.
6. गुडघे थोडे वाकवा व मग ताणून सरळ करा.
7. श्वास सामान्य ठेवा व या स्थितीत 30 सेकंद ते 1 मिनिट राहा.
8. हळूहळू श्वास सोडत सामान्य स्थितीत या.

सुरुवातीला 30 सेकंद ताडासन करून हळूहळू वेळ वाढवत 5 मिनिटांपर्यंत न्या. दिवसातून दोनदा, सकाळी व संध्याकाळी ताडासन करा.

ताडासनाचे फायदे

ताडासनाचा नियमित सराव केल्याने तुम्हाला खालील फायदे मिळतात:

1. शरीराची रचना सुधारते: ताडासनाच्या सरावाने शरीराची रचना सुधारते. कंबर, मान व खांद्यांचे सरळपण वाढते. झुकलेली मान, वाकलेली पाठ व खांदे मागे वळणे या समस्या दूर होतात.
2. पाय मजबूत होतात: रोज आसन केल्याने गुडघे, मांड्या आणि घोटे मजबूत होतात. पायांच्या स्नायूंना ताकद मिळते.
3. नितंब व पोट आकर्षक होते: ताडासनामुळे नितंब आणि खालच्या उदराचे स्नायू आकर्षक आकार धारण करतात. पोटाची चरबी कमी होण्यास मदत होते.
4. श्वसनक्रिया सुधारते: ताडासनात छाती पुढे काढून उभे राहिल्याने फुफ्फुसांची क्षमता वाढते. श्वसनक्रिया अधिक प्रभावी होते.
5. मन शांत होते: ताडासनाच्या नियमित सरावाने मन शांत व एकाग्र होते. तणाव कमी होतो व चिंता दूर होते.
6. रक्ताभिसरण सुधारते: ताडासनामुळे शरीरातील रक्ताभिसरण सुधारते. रक्ताच्या उलट्या प्रवाहास चालना मिळते. त्यामुळे सूज कमी होते व शरीर तरतरीत वाटते.
7. पाठदुखी कमी होते: ताडासनाच्या नियमित आभ्यासाने कंबर व पाठीचे स्नायू मजबूत होतात. त्यामुळे पाठदुखीपासून आराम मिळतो.

ताडासन करताना घ्यावयाची काळजी

ताडासन करताना पुढील गोष्टींची काळजी घ्या:

• ताडासन करताना पाय एकमेकांपासून जास्त अंतरावर ठेवू नका. पायामधील अंतर खूप जास्त असल्यास तोल सांभाळणे कठीण जाते.
• ताडासन करताना श्वास रोखू नका. सामान्य गतीने श्वास घ्या.
• ताडासनात उभे असताना शरीर ताठ ठेवा पण ते अतिताणून धरू नका. शरीरावर जास्त ताण पडल्यास स्नायूंना इजा होऊ शकते.
• ताडासन करताना चक्कर येत असल्यास ते लगेच थांबवा व डोळे उघडा. गरज भासल्यास भिंतीला टेकून उभे रहा.
• कंबर, मान किंवा खांद्यांच्या दुखण्याने त्रस्त असाल तर ताडासन करण्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.

ताडासन कोणी करू नये?

खालील व्यक्तींनी ताडासन करताना विशेष काळजी घ्यावी किंवा डॉक्टरांचा सल्ला घेऊन मगच ते करावे:

• ज्यांना उच्च रक्तदाब, हृदयविकार किंवा मेनिएरचा आजार आहे.
• ज्यांना कंबर, मान किंवा खांद्यांच्या समस्या आहेत.
• गरोदर महिला व प्रसूतीनंतरच्या महिला.
• ज्यांना चक्कर येण्याचा त्रास आहे.

ताडासन शिकण्यासाठी काही टिप्स

ताडासन योग्य पद्धतीने करण्यासाठी या टिप्स लक्षात ठेवा:

• ताडासन करण्यापूर्वी शौचास जा व आंघोळ करा. रिकाम्या पोटी ताडासन करणे उत्तम.
• ताडासन करण्यासाठी शांत व हवेशीर जागा निवडा. गजबजलेल्या ठिकाणी ताडासन करणे टाळा.
• ताडासन करताना हलके, मऊ व आरामदायक कपडे परिधान करा. अंग दाबणारे कपडे घालू नका.
• ताडासन करण्यापूर्वी 10-15 मिनिटे हलकी कसरत करा. यामुळे शरीर तयार होते.
• ताडासन करताना आरशासमोर उभे राहा. यामुळे तुमची मुद्रा तपासता येईल व चुका सुधारता येतील.
• ताडासन शिकण्यासाठी एखाद्या प्रशिक्षित योगशिक्षकाचे मार्गदर्शन घ्या. चुकीच्या पद्धतीने ताडासन केल्यास अपाय होऊ शकतो.

ताडासन करण्याची योग्य वेळ

ताडासन करण्याची योग्य वेळ म्हणजे सकाळची वेळ. सकाळी लवकर उठून रिकाम्या पोटी ताडासन केल्यास सर्वाधिक लाभ मिळतो. संध्याकाळीही ताडासन करता येते, मात्र जेवणानंतर किमान 2-3 तास अंतर ठेवावे.

ताडासनाचे प्रकार

ताडासनाचे विविध प्रकार आहेत. यातील काही प्रमुख प्रकार पुढीलप्रमाणे:

1. पादहस्तासन: या प्रकारात ताडासन करताना हात पुढे करून पायांना स्पर्श केला जातो. हे आसन पाठीच्या लवचिकतेसाठी उपयुक्त आहे.
2. कटिहस्तासन: या प्रकारात ताडासन करताना हात मागे नेऊन कमरेवर ठेवले जातात. यामुळे खांद्यांची लवचिकता वाढते.
3. नमस्कार ताडासन: या प्रकारात ताडासन करताना हात जोडून छातीसमोर नमस्कार मुद्रेत धरले जातात. हे मानसिक एकाग्रतेसाठी उपयुक्त आहे.
4. एकपाद ताडासन: या प्रकारात ताडासन करताना एक पाय वर उचलून गुडघ्याला धरला जातो. हे शरीर संतुलनासाठी उत्तम आहे.

ताडासनाचे विशेष लाभ

ताडासनाचे काही विशेष लाभ पुढीलप्रमाणे:

• लठ्ठपणा कमी करते: ताडासन करताना शरीरातील अतिरिक्त चरबी जाळली जाते व वजन नियंत्रित राहते.
• लैंगिक क्षमता वाढवते: ताडासनामुळे कंबर व मूलाधार चक्र सक्रिय होते. यामुळे लैंगिक क्षमता वाढण्यास मदत होते.
• मासिक पाळीचा त्रास कमी करते: स्त्रियांमध्ये ताडासनाच्या नियमित सरावाने मासिक पाळीदरम्यान होणारा त्रास कमी होतो.
• पचनक्रिया सुधारते: ताडासनामुळे आतड्यांची हालचाल सुरळीत होते व पचनसंस्था मजबूत होते. अपचन व कब्ज यावर नियंत्रण मिळवता येते.
• झोप सुधारते: ताडासन केल्याने रात्रीची झोप चांगली लागते. निद्रानाश व अनिद्रा या समस्या दूर होतात.