आपल्या आरोग्यासाठी पौष्टिक आणि संतुलित आहार महत्त्वाचा आहे. आणि आहारात मिलेट्स म्हणजेच बाजरी, ज्वारी, रागी, नाचणी यांसारख्या तृणधान्यांचा समावेश करणे हे आपल्या आरोग्यासाठी अत्यंत फायदेशीर ठरू शकते. मिलेट्स हे पोषक तत्त्वांनी समृद्ध असून त्यांच्या नियमित सेवनाने आपल्या शरीराला अनेक आरोग्यदायी फायदे मिळू शकतात. चला तर जाणून घेऊया मिलेट्स आहारात का घ्यावे याची 10 महत्त्वाची कारणे:
1. उच्च फायबर आशय
मिलेट्स हे फायबरने समृद्ध असतात. फायबर हे पचनक्रियेसाठी आणि आतड्यांच्या आरोग्यासाठी खूप महत्त्वाचे असते. ते पोटाची क्रिया सुधारते, मलाची नियमितता राखण्यास मदत करते आणि आतड्यातील सूक्ष्मजीवांना पोषण देते. बाजरी आणि ज्वारी यांसारखी मिलेट्स विशेषतः फायबरमध्ये समृद्ध असतात.
2. रक्तातील साखर नियंत्रित करते
मिलेट्स हे लो-ग्लायसेमिक इंडेक्स (GI) असलेले पदार्थ आहेत. म्हणजेच ते रक्तातील साखरेची पातळी हळूहळू वाढवतात आणि त्यामुळे मधुमेहाचा धोका कमी होतो. बाजरी, रागी यांसारखी मिलेट्स मधुमेह असलेल्या लोकांसाठी विशेषतः फायदेशीर ठरतात.
3. पोषक तत्त्वांनी समृद्ध
मिलेट्स हे जीवनसत्त्वे आणि खनिजांचा उत्तम स्रोत आहेत. त्यात कॅल्शियम, लोह, मॅग्नेशियम, फॉस्फरस, पोटॅशियम यांसारखी महत्त्वाची खनिजे भरपूर प्रमाणात असतात. तसेच व्हिटॅमिन बी कॉम्प्लेक्स आणि व्हिटॅमिन ई देखील मिलेट्समध्ये आढळतात.
उदाहरणार्थ, प्रत्येक 100 ग्रॅम शिजवलेल्या बाजरीमध्ये सरासरी:
| पोषक घटक | प्रमाण |
|---|---|
| प्रथिने | 3.5 ग्रॅम |
| कर्बोदके | 23.7 ग्रॅम |
| फायबर | 1.3 ग्रॅम |
| मॅग्नेशियम | 44 मिलीग्रॅम |
| तांबे | 0.161 मिलीग्रॅम |
| फॉस्फरस | 100 मिलीग्रॅम |
| मंगॅनीज | 0.272 मिलीग्रॅम |
4. ग्लूटेन-मुक्त पर्याय
मिलेट्स हे नैसर्गिकरित्या ग्लूटेन-मुक्त असतात. त्यामुळे ग्लूटेन असहिष्णुता किंवा सिलिएक रोग असलेल्या लोकांसाठी ते एक उत्तम पर्याय ठरतात. गव्हाच्या पिठाऐवजी मिलेट पीठ वापरून अनेक पदार्थ बनवता येतात.
5. हृदयाच्या आरोग्यासाठी फायदेशीर
मिलेट्स हे हृदयाच्या आरोग्यासाठी देखील चांगले असतात. त्यातील फायबर आणि अँटीऑक्सिडंट्स रक्तातील वाईट कोलेस्टेरॉल कमी करण्यास मदत करतात. तसेच मॅग्नेशियम हे हृदयाच्या स्नायूंना मजबूत करते आणि हृदयविकाराचा धोका कमी करते.
6. वजन नियंत्रणासाठी उपयुक्त
मिलेट्स हे कमी कॅलरीज असलेले पदार्थ आहेत. त्यातील फायबर पोट भरल्याची भावना निर्माण करते आणि भूक कमी करते. त्यामुळे अतिरिक्त खाण्याचे प्रमाण कमी होते आणि वजन नियंत्रणात राहते. शिवाय मिलेट्समधील प्रथिने स्नायूंना बळकट करण्यास मदत करतात.
7. पचनास सोपे
मिलेट्स हे पचनास सोपे असतात कारण ते ग्लूटेन-मुक्त असतात. ग्लूटेन हे एक प्रथिन असून काही लोकांना ते पचवणे अवघड जाते. मिलेट्समध्ये संतुलित कर्बोदके, प्रथिने आणि चरबी असतात, त्यामुळे ते पचनास हलके असतात.
8. मूड सुधारण्यास मदत करते
मिलेट्समध्ये ट्रिप्टोफॅन नावाचा अमिनो ॲसिड भरपूर प्रमाणात असतो. हा घटक शरीरात सेरोटोनिन नावाच्या आनंददायक संप्रेरकाचे उत्पादन वाढवतो. त्यामुळे मिलेट्सचे सेवन मानसिक आरोग्य आणि मूड सुधारण्यास मदत करू शकते.
9. सूज कमी करते
मिलेट्समधील अँटीऑक्सिडंट्स शरीरातील सूज कमी करण्यास मदत करतात. सूज ही अनेक आजारांमागील प्रमुख कारण असते. मिलेट्स विशेषतः आतड्यातील सूज कमी करण्यास प्रभावी ठरतात.
10. पर्यावरणपूरक पर्याय
मिलेट्सची लागवड ही पर्यावरणासाठी अनुकूल असते. ते कमी पाण्यात आणि कमी खतांच्या वापरातही चांगले पीक देतात. तसेच ते वातावरणातील कार्बन उत्सर्जन कमी करण्यास मदत करतात. म्हणून मिलेट्सचा वापर पर्यावरणपूरक आहार म्हणून केला जाऊ शकतो.
मिलेट्स कसे खावेत?
मिलेट्स विविध पद्धतींनी खाता येतात. उदाहरणार्थ:
- मिलेट भात म्हणून शिजवून
- इडली, डोसा, खिचडी यांसाठी मिलेट पीठ वापरून
- रोटी/भाकरीसाठी मिलेट पीठ वापरून
- सूप, सलाड यांमध्ये मिलेट्स घालून
- मिलेट्सपासून बनवलेले बिस्किटे, केक इ. पदार्थ खाऊन
निष्कर्ष
मिलेट्स हे पोषक तत्त्वांनी समृद्ध असून आरोग्यासाठी अनेक फायदे देणारे अन्नपदार्थ आहेत. त्यांच्या नियमित सेवनाने मधुमेह, हृदयविकार, लठ्ठपणा यांसारख्या समस्यांपासून बचाव करता येतो. तसेच ते पचनास हलके आणि पर्यावरणपूरक असल्याने आहारात त्यांचा समावेश करणे नक्कीच फायदेशीर ठरेल.
तर मग आजपासूनच मिलेट्सचा आपल्या आहारात समावेश करून एक आरोग्यदायी जीवनशैली अंगीकारा. मिलेट्सच्या जादूने आपले आरोग्य नक्कीच खुलून जाईल!
