सुनील गावसकर, ज्यांना “लिटल मास्टर” आणि “सनी” म्हणूनही ओळखले जाते, हे भारतीय क्रिकेटच्या इतिहासातील सर्वात महान सलामीवीरांपैकी एक आहेत. त्यांनी आपल्या तंत्रशुद्ध फलंदाजीने आणि जबरदस्त एकाग्रतेने क्रिकेटच्या मैदानावर एक अमिट ठसा उमटवला. या लेखात आपण सुनील गावसकर यांचे जीवन, कारकीर्द, विक्रम आणि त्यांचे क्रिकेटमधील योगदान याबद्दल सविस्तर माहिती घेणार आहोत.
सुनील गावसकर यांचे प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण
सुनील मनोहर गावसकर यांचा जन्म १० जुलै १९४९ रोजी मुंबई, महाराष्ट्र येथे एका मराठी ब्राह्मण कुटुंबात झाला. त्यांच्या आईचे नाव मीनल (मंत्री) आणि वडिलांचे नाव मनोहर गावसकर होते. सुनील यांचे काका मधव मंत्री हे देखील कसोटी क्रिकेटपटू होते, ज्यांच्याकडून त्यांना क्रिकेटची प्रेरणा मिळाली.
सुनील यांनी सेंट झेव्हियर्स हायस्कूल, मुंबई येथे शिक्षण घेतले. शालेय जीवनातच त्यांनी क्रिकेटमध्ये आपली प्रतिभा दाखवली. १९६६ मध्ये त्यांना भारताचा सर्वोत्कृष्ट शालेय क्रिकेटपटू म्हणून गौरवण्यात आले. त्यांनी शालेय क्रिकेटमध्ये २४६*, २२२ आणि ८५ धावांच्या खेळी केल्या आणि लंडनच्या शालेय संघाविरुद्ध शतक ठोकले.
क्रिकेट कारकीर्दीची सुरुवात
सुनील गावसकर यांनी १९६६-६७ मध्ये वझीर सुलतान कोल्ट्स XI कडून प्रथम श्रेणी क्रिकेटमध्ये पदार्पण केले. त्यानंतर १९६९-७० मध्ये त्यांनी मुंबईच्या रणजी करंडक संघातून खेळण्यास सुरुवात केली. त्यांच्या सातत्यपूर्ण कामगिरीमुळे त्यांना १९७१ मध्ये वेस्ट इंडीज दौऱ्यासाठी भारतीय कसोटी संघात स्थान मिळाले.
आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटमधील पदार्पण
सुनील गावसकर यांनी ६ मार्च १९७१ रोजी वेस्ट इंडीजविरुद्ध पोर्ट ऑफ स्पेन येथे कसोटी क्रिकेटमध्ये पदार्पण केले. त्यांनी पहिल्या सामन्यातच ६५ आणि नाबाद ६७ धावा केल्या, ज्यामुळे भारताने वेस्ट इंडीजविरुद्ध ऐतिहासिक विजय मिळवला. या दौऱ्यात त्यांनी ४ सामन्यांत ७७४ धावा काढल्या, ज्यात ४ शतके आणि ३ अर्धशतके होती. या कामगिरीने त्यांनी जगभरात आपली छाप पाडली.
सुनील गावसकर यांचे विक्रम आणि यश
सुनील गावसकर यांनी आपल्या १६ वर्षांच्या कारकीर्दीत अनेक विक्रम नोंदवले, जे आजही प्रेरणादायी आहेत. यापैकी काही महत्त्वाचे विक्रम खालीलप्रमाणे आहेत:
- कसोटी क्रिकेटमध्ये १०,००० धावांचा टप्पा गाठणारे पहिले फलंदाज: गावसकर यांनी १९८७ मध्ये हा विक्रम नोंदवला.
- ३४ कसोटी शतके: त्यांनी ३४ कसोटी शतके ठोकली, जो त्यांच्या निवृत्तीपर्यंत विश्वविक्रम होता (नंतर सचिन तेंडुलकरने हा विक्रम मोडला).
- वेस्ट इंडीजविरुद्ध १३ शतके: वेस्ट इंडीजच्या वेगवान गोलंदाजांच्या भयंकर माऱ्याविरुद्ध त्यांनी १३ शतके ठोकली, ज्याची सरासरी ६५.४५ होती.
- सर्वाधिक कसोटी सामने खेळणारे पहिले खेळाडू: त्यांनी सलग १०० कसोटी सामने खेळले.
- एकाच कसोटी सामन्यात दोनदा शतक ठोकण्याचा विक्रम: त्यांनी ३ वेळा एकाच सामन्यात दोन शतके ठोकली, जो भारतीय खेळाडूंसाठी अद्वितीय आहे.
- सर्वोच्च कसोटी धावसंख्या: त्यांनी १२५ कसोटी सामन्यांत १०,१२२ धावा काढल्या, ज्याची सरासरी ५१.१२ होती.
- प्रथम श्रेणी क्रिकेटमध्ये १०० शतके: सचिन तेंडुलकरने हा विक्रम मोडण्यापूर्वी गावसकर यांच्याकडे हा विक्रम होता.
कर्णधारपद आणि नेतृत्व
सुनील गावसकर यांनी १९७६ ते १९८५ या काळात भारतीय कसोटी संघाचे ४७ सामन्यांत कर्णधारपद भूषवले, ज्यात ९ सामने जिंकले आणि ८ सामने गमावले. त्यांच्या कर्णधारपदाखाली भारताने १९८४ मध्ये आशिया चषक आणि १९८५ मध्ये वर्ल्ड चॅम्पियनशिप ऑफ क्रिकेट जिंकले. त्यांनी भारतीय संघाला आक्रमक खेळाची शैली शिकवली, ज्यामुळे भारतीय क्रिकेटला नवी दिशा मिळाली.
तथापि, त्यांच्या कर्णधारपदात काही वादही झाले. विशेषतः कपिल देव यांच्यासोबत कर्णधारपदासाठी झालेल्या बदलांमुळे चर्चा झाली. तरीही, त्यांचे नेतृत्व आणि खेळाडूंना प्रेरणा देण्याची क्षमता निर्विवाद होती.
एकदिवसीय क्रिकेटमधील कारकीर्द
गावसकर यांनी १०८ एकदिवसीय सामने खेळले, ज्यात त्यांनी ३,०९२ धावा काढल्या, ज्याची सरासरी ३५.१३ होती. एकदिवसीय क्रिकेटमध्ये त्यांना कसोटीइतके यश मिळाले नाही. त्यांची सर्वात लक्षवेधी खेळी म्हणजे १९८७ मध्ये न्यूझीलंडविरुद्ध केलेले नाबाद १०३ धावांचे शतक, जे त्यांचे एकमेव एकदिवसीय शतक ठरले.
१९७५ च्या विश्वचषकातील इंग्लंडविरुद्ध १७४ चेंडूंमध्ये नाबाद ३६ धावा ही त्यांची सर्वात वादग्रस्त खेळी ठरली, ज्यामुळे त्यांच्यावर बरीच टीका झाली. तथापि, त्यांनी १९८३ च्या विश्वचषक विजयात मोलाचा वाटा उचलला, ज्याने भारतीय क्रिकेटला जागतिक स्तरावर मान्यता मिळवून दिली.
निवृत्ती आणि क्रिकेटनंतरचे योगदान
सुनील गावसकर यांनी १९८७ मध्ये आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटमधून निवृत्ती घेतली. त्यांच्या शेवटच्या कसोटी सामन्यात त्यांनी पाकिस्तानविरुद्ध ९६ धावा काढल्या, ज्यामुळे त्यांची कारकीर्द एका उच्च नोटवर संपली. निवृत्तीनंतर त्यांनी क्रिकेटशी नाते जोडून ठेवले आणि खालील क्षेत्रांत योगदान दिले:
- समालोचन: गावसकर हे आजही क्रिकेट समालोचनातील एक लोकप्रिय नाव आहे. त्यांचे विश्लेषण आणि स्पष्टवक्तेपणा यामुळे त्यांना जगभरात मान मिळाला.
- लेखन: त्यांनी “Sunny Days” (१९७६), “Idols” (१९८३), “Runs in Ruins” (१९८४) आणि “One Day Wonders” (१९८५) ही आत्मचरित्रे आणि क्रिकेटविषयक पुस्तके लिहिली.
- प्रशासकीय भूमिका: त्यांनी आयसीसी क्रिकेट समितीचे अध्यक्ष आणि बीसीसीआयचे सल्लागार म्हणून काम केले.
- पुरस्कार आणि सन्मान:
- अर्जुना पुरस्कार (१९७७)
- पद्मभूषण (१९८०)
- आयसीसी क्रिकेट हॉल ऑफ फेम (२००९)
- सी. के. नायडू लाइफटाइम अचिव्हमेंट पुरस्कार (२०१२)
वैयक्तिक जीवन
सुनील गावसकर यांनी मार्शनील मेहरोत्रा यांच्याशी लग्न केले, ज्या कानपूरच्या एका उद्योजकाच्या कन्या होत्या. त्यांना रोहन गावसकर नावाचा मुलगा आहे, ज्याने भारतासाठी ११ एकदिवसीय सामने खेळले. रोहनचे नाव सुनील यांनी त्यांच्या आवडत्या क्रिकेटपटूंवरून (रोहन कन्हई, एम. एल. जयसिम्हा आणि गुंडप्पा विश्वनाथ) ठेवले.
एक रंजक किस्सा म्हणजे, गावसकर यांच्या आत्मचरित्रात त्यांनी लिहिले आहे की, जन्मानंतर त्यांची एका मच्छीमाराच्या मुलाशी अदलाबदल झाली होती. त्यांच्या काकांनी त्यांच्या कानाजवळील खूण ओळखून ही चूक सुधारली, अन्यथा गावसकर कदाचित मच्छीमार बनले असते!
गावसकर यांचे क्रिकेटमधील योगदान
सुनील गावसकर यांनी भारतीय क्रिकेटला व्यावसायिकता आणि आत्मविश्वास शिकवला. त्यांनी वेस्ट इंडीजच्या भयंकर वेगवान गोलंदाजांचा सामना करताना दाखवलेली तंत्रशुद्धता आणि धैर्य यामुळे भारतीय फलंदाजांना प्रेरणा मिळाली. त्यांच्या काळात भारतीय क्रिकेटने आंतरराष्ट्रीय स्तरावर आपले स्थान भक्कम केले.
त्यांनी सलामीवीर म्हणून खेळताना दाखवलेली स्थिरता आणि एकाग्रता आजही क्रिकेटपटूंना प्रेरणा देते. बॉर्डर-गावसकर ट्रॉफी, जी भारत आणि ऑस्ट्रेलिया यांच्यातील कसोटी मालिकेसाठी खेळली जाते, त्यांच्या नावावरूनच आहे, हा त्यांच्या योगदानाचा सर्वोच्च सन्मान आहे.
मनोरंजक तथ्ये
- गावसकर यांनी मराठी चित्रपट “सावली प्रेमाची” मध्ये मुख्य भूमिका साकारली, परंतु हा चित्रपट फारसा यशस्वी झाला नाही.
- त्यांनी “या दुनिया मध्ये थांबायला वेळ कोणाला” नावाचे मराठी गीत गायले, जे क्रिकेट आणि आयुष्यातील साम्य दाखवते.
- १९९४ मध्ये त्यांनी मुंबईचे शेरीफ म्हणून एक वर्ष कार्य केले.
- त्यांनी १९७१-७२ मध्ये शिवछत्रपती पुरस्कार आणि १९७०-७१, १९७५-७६ मध्ये आर. थिरासी गोल्ड मेडल जिंकले.
निष्कर्ष
सुनील गावसकर हे केवळ एक क्रिकेटपटू नव्हते, तर भारतीय क्रिकेटचे शिल्पकार होते. त्यांनी आपल्या खेळाने आणि व्यक्तिमत्त्वाने क्रिकेटला एक नवे आयाम दिले. त्यांचे विक्रम, त्यांची तंत्रशुद्धता आणि त्यांचा आत्मविश्वास आजही क्रिकेटप्रेमींसाठी प्रेरणादायी आहे.
जर तुम्हाला सुनील गावसकर यांच्याबद्दल अधिक माहिती असेल किंवा हा लेख तुम्हाला आवडला असेल, तर खाली कमेंट करा आणि हा लेख तुमच्या मित्रांसोबत शेअर करायला विसरू नका!