|
Getting your Trinity Audio player ready...
|
टॉर्ना किल्ला, ज्याला प्रचंडगड असेही म्हणतात, हा महाराष्ट्रातील पुणे जिल्ह्यातील एक ऐतिहासिक आणि प्रसिद्ध किल्ला आहे. सह्याद्री पर्वतरांगांमध्ये वसलेला हा किल्ला त्याच्या भव्य इतिहासासाठी, निसर्गसौंदर्यासाठी आणि ट्रेकिंगसाठी प्रसिद्ध आहे.
या लेखात आपण तोरणा किल्ल्याबद्दलची संपूर्ण माहिती, त्याचा इतिहास, वैशिष्ट्ये, ट्रेकिंग आणि पर्यटन स्थळ म्हणून त्याचे महत्त्व जाणून घेऊ.
टॉर्ना किल्ल्याचा इतिहास
- टॉर्ना किल्ला हा मराठा साम्राज्याचा एक महत्त्वाचा आधारस्तंभ होता.
- १३व्या शतकात मलिक अहमद याने हा किल्ला बांधला असल्याचे मानले जाते.
- १६४६ मध्ये छत्रपती शिवाजी महाराजांनी वयाच्या अवघ्या १६व्या वर्षी हा किल्ला जिंकून मराठा साम्राज्याची पायाभरणी केली.
- त्यामुळे टॉर्ना हा मराठ्यांच्या स्वराज्याचा पहिला किल्ला मानला जातो.
- शिवाजी महाराजांनी याला प्रचंडगड असे नाव दिले, कारण हा किल्ला अत्यंत विशाल आणि अभेद्य आहे.
पुढे हा किल्ला मराठे, मुघल, आदिलशाही आणि ब्रिटिश यांच्यात वारंवार हस्तांतरित झाला.
- १७०४ मध्ये औरंगजेबाने तो जिंकला, परंतु नंतर मराठ्यांनी पुन्हा परत मिळवला.
- या किल्ल्याने मराठ्यांच्या स्वातंत्र्यलढ्याला मजबुती दिली.
टॉर्ना किल्ल्याचे भौगोलिक स्थान
- पुणे जिल्ह्यातील वेल्हे तालुक्यात स्थित.
- समुद्रसपाटीपासून १,४०३ मीटर (४,६०३ फूट) उंचीवर.
- पुण्यापासून सुमारे ५० किमी अंतरावर.
- आजूबाजूला हिरवीगार जंगले, खोल दऱ्या आणि पाण्याचे झरे.
टॉर्ना किल्ल्याची वैशिष्ट्ये
- झुंजार बुरुज – सह्याद्रीचे विस्तीर्ण दृश्य दिसणारा उंच भाग.
- बुधला माची – ट्रेकिंगसाठी प्रसिद्ध किल्ल्याची बाजू.
- मेणवली तलाव – पावसाळ्यात अतिशय सुंदर दिसणारा तलाव.
- कोकण दरवाजा – मुख्य प्रवेशद्वार, जे कोकण आणि पश्चिम घाटांना जोडते.
- तोरणाबाई मंदिर – प्राचीन मंदिर, स्थानिकांसाठी श्रद्धास्थान.
टॉर्ना किल्ल्यावर ट्रेकिंग
- ट्रेक सुरूवात: वेल्हे गावापासून.
- अवघडपणा: मध्यम ते कठीण.
- कालावधी: अंदाजे २ ते ३ तास.
- पावसाळ्यात: मार्ग निसरडा आणि खड्डेमय होतो.
ट्रेकिंगसाठी टिप्स:
- साहित्य: पाणी, आरामदायी शूज, टोपी, हलके खाद्यपदार्थ.
- सुरक्षा: पावसाळ्यात विशेष काळजी.
- मार्गदर्शक: नवख्यांनी स्थानिक मार्गदर्शक घ्यावा.
कसे पोहोचाल?
- रस्त्याने: पुणे → वेल्हे गाव (बस/खाजगी वाहनाने). तिथून किल्ल्याचा पायथा १० किमी.
- रेल्वेने: पुणे रेल्वे स्थानक जवळचे. तिथून बस/टॅक्सीने वेल्हे.
- हवामान:
- पावसाळा: जून – सप्टेंबर.
- हिवाळा: नोव्हेंबर – फेब्रुवारी (ट्रेकसाठी उत्तम).
टॉर्ना किल्ल्याचे पर्यटन महत्त्व
- ऐतिहासिक वारसा – मराठा साम्राज्याच्या इतिहासाशी निगडीत.
- निसर्गसौंदर्य – सह्याद्रीचे डोंगर, हिरवळ, धुक्याचे दृश्य.
- साहस – ट्रेकिंग, कॅम्पिंगसाठी प्रसिद्ध.
- शांतता – शहराच्या गोंगाटापासून दूर, शांत वातावरण.
सावधगिरी आणि टिप्स
- किल्ल्यावर पिण्याचे पाणी कमी उपलब्ध → पुरेसे पाणी सोबत ठेवा.
- राहण्याची व्यवस्था नाही → एकाच दिवशी ट्रेक पूर्ण करा.
- पर्यावरणाचा आदर करा → कचरा टाकू नका.
- स्थानिक मार्गदर्शक/गटासोबत जाणे सुरक्षित.
निष्कर्ष
टॉर्ना किल्ला हा महाराष्ट्राच्या इतिहासाचा, संस्कृतीचा आणि निसर्गाचा अनमोल खजिना आहे. छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या स्वराज्याचा पहिला किल्ला म्हणून याचे स्थान विशेष आहे.
ट्रेकिंग, इतिहास आणि निसर्ग यांचा मेळ साधणाऱ्यांसाठी टॉर्ना किल्ला एक अविस्मरणीय अनुभव आहे.
