|
Getting your Trinity Audio player ready...
|
खाशाबा दादासाहेब जाधव हे भारतीय क्रीडा इतिहासातील एक अजरामर नाव आहे. त्यांनी 1952 च्या हेलसिंकी ऑलिम्पिक स्पर्धेत कुस्तीमध्ये कांस्यपदक जिंकून स्वतंत्र भारताला पहिले वैयक्तिक ऑलिम्पिक पदक मिळवून दिले. त्यांच्या या ऐतिहासिक कामगिरीमुळे भारताला जागतिक क्रीडा क्षेत्रात मानाचे स्थान मिळाले.
प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण
- जन्म: 15 जानेवारी 1926, गोळेश्वर, कराड तालुका, सातारा जिल्हा (महाराष्ट्र)
- वडील: दादासाहेब जाधव – नामवंत पैलवान
- आई: पुतळीबाई
लहानपणापासूनच खाशाबांना कुस्तीची आवड होती. वयाच्या फक्त आठव्या वर्षी त्यांनी आखाड्यातील एका चॅम्पियन पैलवानाला दोन मिनिटांत हरवले होते.
- 1940 ते 1947 दरम्यान त्यांनी कराड येथील टिळक हायस्कूलमधून शिक्षण घेतले.
- शिक्षणासोबतच त्यांनी कुस्ती स्पर्धांमध्ये सक्रिय सहभाग घेतला आणि लहान वयातच आपली छाप पाडली.
कुस्तीतील कारकीर्द
खाशाबा जाधव यांच्या कुस्तीतील कारकीर्दीची वैशिष्ट्ये:
- पायांची चपळाई आणि अनोखी शैली.
- इंग्लिश प्रशिक्षक रीस गार्डनर यांनी त्यांना 1948 लंडन ऑलिम्पिकपूर्वी प्रशिक्षण दिले.
1948 लंडन ऑलिम्पिक
- फ्लायवेट गटात भारताचे प्रतिनिधित्व.
- आंतरराष्ट्रीय नियमांची अपुरी माहिती असूनही सहावा क्रमांक पटकावला.
- हा त्यांचा पहिला ऑलिम्पिक अनुभव होता.
1952 हेलसिंकी ऑलिम्पिक
खाशाबा जाधव यांनी येथे इतिहास रचला:
- फ्रीस्टाइल कुस्तीच्या बँटमवेट (52 किलो) गटात कांस्यपदक जिंकले.
- हे स्वतंत्र भारताचे पहिले वैयक्तिक ऑलिम्पिक पदक होते.
- यापूर्वी भारताने केवळ हॉकीतच सुवर्णपदके मिळवली होती.
अडचणी आणि संघर्ष:
- निधीची कमतरता – प्रवासखर्चासाठी गावकऱ्यांनी आणि महाविद्यालयाने निधी उभारला.
- प्राचार्य बॅरिस्टर खर्डेकर यांनी घर गहाण ठेवून 7,000 रुपये दिले.
- कोल्हापूरच्या महाराजांनीही आर्थिक मदत केली.
इतर स्पर्धा आणि विजय
- 1949 – नागपूर येथील अखिल भारतीय आणि अखिल महाराष्ट्र कुस्ती स्पर्धा – पाच मिनिटांत विजय.
- 1950-51 – नाशिक, नागपूर, पुणे येथे सलग चार स्पर्धांमध्ये विजय.
- अखिल भारतीय विद्यापीठ स्पर्धेत सुवर्णपदक.
वैयक्तिक जीवन आणि योगदान
- 27 वर्षे महाराष्ट्र पोलीस खात्यात सेवा – सहाय्यक पोलीस आयुक्त पदावरून निवृत्त.
- प्रशिक्षक म्हणून योग्य संधी न मिळाल्याने निराशा.
- पेन्शनसाठी संघर्ष करावा लागला.
- कुस्ती व्यतिरिक्त जलतरण, धावणे आणि मलखांब यामध्येही प्रावीण्य.
- 1942 च्या भारत छोडो आंदोलनात सक्रिय सहभाग.
सन्मान आणि पुरस्कार
- 2000: भारत सरकारचा मरणोत्तर अर्जुन पुरस्कार
- 2010: दिल्ली कॉमनवेल्थ गेम्समधील कुस्ती स्थळाला त्यांचे नाव
- 1992-93: महाराष्ट्र सरकारचा छत्रपती पुरस्कार
- 1990: मेघनाथ नागेश्वर पुरस्कार
- 1983: फी फाउंडेशन जीवन गौरव पुरस्कार
- 2023: गूगल डूडलद्वारे 97वी जयंती साजरी
- 15 जानेवारी – महाराष्ट्र क्रीडा दिन म्हणून घोषित
दुर्दैवाने, खाशाबा जाधव हे एकमेव भारतीय ऑलिम्पिक पदक विजेते आहेत, ज्यांना पद्म पुरस्कार मिळालेला नाही.
निधन
14 ऑगस्ट 1984 रोजी मोटार अपघातात त्यांचे दुर्दैवी निधन झाले.
खाशाबा जाधव यांचा वारसा
- स्वतंत्र भारताचे पहिले वैयक्तिक ऑलिम्पिक पदक जिंकून कुस्तीला आंतरराष्ट्रीय मान मिळवून दिला.
- त्यांच्या जीवनावर आधारित ‘ऑलिम्पिकवीर खाशाबा जाधव’ हे पुस्तक संजय दुधाणे यांनी लिहिले.
- त्यांच्या जीवनावर आधारित मराठी चित्रपटाची निर्मिती.
- महाराष्ट्राच्या सहावीच्या अभ्यासक्रमात त्यांच्या जीवनावर धडा समाविष्ट.
निष्कर्ष
खाशाबा जाधव यांचे जीवन हे धैर्य, परिश्रम आणि समर्पणाचे प्रतीक आहे. आर्थिक अडचणी आणि अपुऱ्या साधनांमध्येही त्यांनी मेहनतीने भारताला पहिले वैयक्तिक ऑलिम्पिक पदक मिळवून दिले.
त्यांची गाथा आजही प्रत्येक भारतीय खेळाडूसाठी प्रेरणादायी आहे. खाशाबा जाधव हे भारतीय क्रीडा इतिहासातील एक चमकता तारा म्हणून सदैव स्मरणात राहतील.
