|
Getting your Trinity Audio player ready...
|
सुनीता विल्यम्स (Sunita Williams) या भारतीय वंशाच्या अमेरिकन अंतराळवीर आणि माजी नौदल अधिकारी आहेत, ज्यांनी अंतराळ संशोधनात आपल्या कर्तृत्वाने जगभरात नाव कमावले आहे. त्यांचा प्रेरणादायी प्रवास आणि अवकाशातील यशस्वी मोहिमांनी अनेकांना स्वप्ने पाहण्याची आणि ती पूर्ण करण्याची प्रेरणा दिली आहे. या लेखात आपण सुनीता विल्यम्स यांच्या जीवनाबद्दल, त्यांच्या उपलब्धींविषयी आणि त्यांच्या भारताशी असलेल्या नात्याविषयी सविस्तर माहिती घेऊया.
प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण
सुनीता लिन विल्यम्स यांचा जन्म १९ सप्टेंबर १९६५ रोजी युक्लिड, ओहायो, अमेरिका येथे झाला. त्यांचे मूळ आडनाव पंड्या आहे, कारण त्यांचे वडील दीपक पंड्या हे भारतीय वंशाचे (गुजरातमधील मेहसाणा जिल्ह्यातील) न्यूरोअ‍ॅनाटॉमिस्ट होते, तर त्यांची आई उर्सुलिन बॉनी पंड्या स्लोव्हेनियन वंशाच्या होत्या. सुनीता यांनी मॅसॅच्युसेट्समधील नीडहॅम येथे आपले बालपण घालवले, ज्याला त्या आपले गाव मानतात.
त्यांनी १९८७ मध्ये युनायटेड स्टेट्स नेव्हल अकादमीमधून भौतिकशास्त्रात (Physical Science) बॅचलर ऑफ सायन्स पदवी मिळवली. त्यानंतर १९९५ मध्ये फ्लोरिडा इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजीमधून इंजिनिअरिंग मॅनेजमेंटमध्ये मास्टर्स पदवी प्राप्त केली. लहानपणी त्यांना व्हेटरनरी डॉक्टर व्हायचे होते, पण नंतर त्यांनी नौदलात करिअर करण्याचा निर्णय घेतला.
नौदलातील आणि नासातील करिअर
सुनीता विल्यम्स यांनी १९८७ मध्ये युनायटेड स्टेट्स नेव्हीमध्ये सामील होऊन आपल्या करिअरची सुरुवात केली. त्या हेलिकॉप्टर पायलट बनल्या आणि नौदलात कॅप्टनपदापर्यंत मजल मारली. त्यांनी अनेक बचाव मोहिमांमध्ये भाग घेतला आणि त्यांच्या धैर्य आणि नेतृत्वासाठी ओळखल्या गेल्या.
१९९८ मध्ये त्यांची नासामध्ये अंतराळवीर म्हणून निवड झाली. त्यानंतर त्यांनी अनेक अंतराळ मोहिमांमध्ये सहभाग घेतला आणि आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकावर (ISS) महत्त्वपूर्ण योगदान दिले. त्यांनी एक्सपेडिशन १४, १५, ३२ आणि ३३ मध्ये काम केले, ज्यात त्या एक्सपेडिशन ३३ च्या कमांडर होत्या. २०२४ मध्ये त्या बोईंग स्टारलाइनरच्या पहिल्या क्रू फ्लाइट टेस्टचा भाग होत्या, ज्यामुळे त्या ऑर्बिटल अंतराळयानाच्या चाचणी उड्डाणात सहभागी होणाऱ्या पहिल्या महिला ठरल्या.
अंतराळातील उल्लेखनीय उपलब्धी
सुनीता विल्यम्स यांनी अंतराळ संशोधनात अनेक विक्रम प्रस्थापित केले आहेत:
- सर्वाधिक स्पेसवॉकचा विक्रम: सुनीता यांनी एकूण नऊ स्पेसवॉक केले, ज्यामुळे त्या सर्वाधिक स्पेसवॉक करणाऱ्या महिलांपैकी एक आहेत. त्यांचा एकूण स्पेसवॉक वेळ ६२ तास आणि ६ मिनिटे आहे, जो महिलांमध्ये सर्वाधिक आहे.
- महिलांमध्ये सर्वाधिक काळ अंतराळात राहण्याचा विक्रम: त्यांनी २००६-२००७ मध्ये १९२ दिवस अंतराळात घालवले, ज्यामुळे त्यांनी त्या काळात महिलांमध्ये सर्वाधिक काळ अंतराळात राहण्याचा विक्रम प्रस्थापित केला.
- अंतराळात मॅरेथॉन धावणे: १६ एप्रिल २००७ रोजी सुनीता यांनी अंतराळात पहिली मॅरेथॉन धावणारी व्यक्ती बनण्याचा मान मिळवला. त्यांनी बोस्टन मॅरेथॉन ४ तास २४ मिनिटांत पूर्ण केली, ज्यामध्ये त्यांना त्यांच्या सहकाऱ्यांनी संत्री देऊन प्रोत्साहन दिले.
- आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकाचे नेतृत्व: सुनीता यांनी २०१२ आणि २०२४ मध्ये दोनदा आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकाचे नेतृत्व केले, ज्यामुळे त्या ISS च्या कमांडर बनणाऱ्या मोजक्या व्यक्तींपैकी एक आहेत.
२०२४ ची बोईंग स्टारलाइनर मोहीम
५ जून २०२४ रोजी सुनीता विल्यम्स आणि त्यांचे सहकारी बुच विल्मोर बोईंग स्टारलाइनरच्या पहिल्या क्रू फ्लाइट टेस्टसाठी आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकावर गेले. ही मोहीम फक्त आठ दिवसांची होती, परंतु यानातील हेलियम गळती आणि थ्रस्टरमधील तांत्रिक बिघाडामुळे त्यांना नऊ महिन्यांहून अधिक काळ अंतराळात राहावे लागले. या काळात त्यांनी वैज्ञानिक प्रयोग आणि स्थानकाच्या देखभालीत महत्त्वपूर्ण योगदान दिले. अखेरीस, १८ मार्च २०२५ रोजी त्या स्पेसएक्स क्रू ड्रॅगनद्वारे फ्लोरिडाच्या टॅलाहासी किनाऱ्यावर सुखरूप परतल्या. वैद्यकीय तपासणीत त्या पूर्णपणे निरोगी असल्याचे आढळले.
भारताशी नाते
सुनीता विल्यम्स यांचे भारताशी खोल नाते आहे. त्यांचे वडील दीपक पंड्या हे गुजरातमधील मेहसाणा जिल्ह्यातील रहिवासी होते. सुनीता यांनी अनेकदा भारतातील आपल्या मुळांबद्दल अभिमान व्यक्त केला आहे. त्यांच्या गावी, त्यांच्या सुखरूप परतीसाठी यज्ञ आणि प्रार्थना आयोजित केल्या गेल्या होत्या. त्यांनी आपल्या अंतराळ मोहिमांदरम्यान भगवद्गीता आणि उपनिषदे यांसारखी भारतीय ग्रंथ सोबत नेली, ज्यामुळे त्यांनी भारतीय संस्कृतीला जागतिक व्यासपीठावर नेले.
वैयक्तिक जीवन
सुनीता यांचे पती मायकेल जे. विल्यम्स हे अमेरिकन मार्शल आणि हेलिकॉप्टर पायलट आहेत. ते कायदा अंमलबजावणी आणि न्यायालयीन सुरक्षेसाठी काम करतात. सुनीता यांनी त्यांच्या वैयक्तिक आणि व्यावसायिक जीवनात मायकेल यांचे समर्थन आणि प्रेरणा यांचे महत्त्व अधोरेखित केले आहे. त्यांना पाळीव प्राणी, विशेषतः कुत्रे, यांच्यावर खूप प्रेम आहे, आणि त्या मैदानी खेळ आणि फिटनेसच्या शौकीन आहेत.
आरोग्यावरील परिणाम
अंतराळात दीर्घकाळ राहण्यामुळे सुनीता यांच्या आरोग्यावर काही परिणाम झाले. सूक्ष्म गुरुत्वाकर्षणामुळे हाडांची घनता कमी होणे, दृष्टिदोष आणि डीएनए खराब होण्याचा धोका यांसारख्या समस्या उद्भवू शकतात. तसेच, त्यांची उंची काही सेंटीमीटरने वाढल्याचे आणि चालण्यात अडचणी येण्याची शक्यता नोंदवली गेली. तथापि, नासाच्या वैद्यकीय तपासणीत त्या निरोगी असल्याचे सिद्ध झाले.
पुरस्कार आणि सन्मान
सुनीता विल्यम्स यांना त्यांच्या उत्कृष्ट कामगिरीसाठी अनेक पुरस्कार मिळाले आहेत:
- नासा स्पेस फ्लाइट मेडल
- नेव्ही कमेंडेशन मेडल
- नेव्ही अँड मरीन कॉर्प्स अचिव्हमेंट मेडल
- भारत सरकारकडून पद्मभूषण (२०११)
प्रेरणादायी वारसा
सुनीता विल्यम्स यांचा प्रवास हा धैर्य, मेहनत आणि जिद्दीचा प्रतीक आहे. त्यांनी अंतराळ संशोधनात महिलांचे स्थान भक्कम केले आणि भारतीय वंशाच्या व्यक्तींसाठी जागतिक स्तरावर आदर्श ठरल्या. त्यांची कहाणी तरुणांना विज्ञान, तंत्रज्ञान आणि अंतराळ संशोधन क्षेत्रात करिअर करण्यासाठी प्रेरित करते. त्यांच्या कार्याने भारताचे नाव अवकाशात गौरवाने उंचावले आहे.
निष्कर्ष
सुनीता विल्यम्स यांचे जीवन आणि यश हे प्रत्येकासाठी प्रेरणादायी आहे. त्यांनी आपल्या कर्तृत्वाने सिद्ध केले की मेहनत, धैर्य आणि समर्पणाने कोणतेही स्वप्न पूर्ण होऊ शकते. त्यांच्या भारताशी असलेले नाते आणि त्यांचे अंतराळातील योगदान यामुळे त्या भारतीयांसाठी अभिमानाचा विषय आहेत. त्यांची कहाणी भावी पिढ्यांना विज्ञान आणि अंतराळ संशोधनाच्या क्षेत्रात यश मिळवण्यासाठी प्रेरणा देत राहील.
