|
Getting your Trinity Audio player ready...
|
आयुष्मान भारत प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजना (AB-PMJAY) ही भारत सरकारची एक महत्त्वाकांक्षी आरोग्य विमा योजना आहे, जी देशातील आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल आणि असुरक्षित कुटुंबांना मोफत आरोग्य सेवा प्रदान करते. ही योजना सप्टेंबर 2018 मध्ये पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी सुरू केली होती. या योजनेचा मुख्य उद्देश प्राथमिक, माध्यमिक आणि तृतीयक आरोग्य सेवांद्वारे सर्वसामान्यांना दर्जेदार वैद्यकीय सुविधा उपलब्ध करून देणे हा आहे. आयुष्मान भारत योजनेचा एक महत्त्वाचा भाग म्हणजे आयुष्मान कार्ड, ज्याला काही ठिकाणी “गोल्डन कार्ड” असेही संबोधले जाते. हे कार्ड लाभार्थ्यांना योजनेअंतर्गत 5 लाख रुपयांपर्यंतच्या मोफत वैद्यकीय उपचारांचा लाभ घेण्यास सक्षम करते.
या योजनेचा लाभ देशातील सुमारे 50 कोटींहून अधिक लोकांना मिळतो, विशेषतः ग्रामीण आणि शहरी भागातील गरीब आणि असुरक्षित कुटुंबांना. 2024 मध्ये, योजनेची व्याप्ती वाढवण्यात आली असून, आता 70 वर्षांवरील सर्व ज्येष्ठ नागरिकांना, त्यांच्या आर्थिक स्थितीची पर्वा न करता, या योजनेचा लाभ घेता येईल.
आयुष्मान कार्ड म्हणजे काय?
आयुष्मान कार्ड हे आयुष्मान भारत योजनेअंतर्गत लाभार्थ्यांना दिले जाणारे एक ओळखपत्र आहे. हे कार्ड लाभार्थ्यांना योजनेशी संलग्न रुग्णालयांमध्ये कॅशलेस आणि पेपरलेस उपचार घेण्यास मदत करते. या कार्डाद्वारे कुटुंबाला प्रति वर्ष 5 लाख रुपयांपर्यंतच्या वैद्यकीय खर्चाची सुविधा मिळते. हे कार्ड आधार कार्डशी जोडलेले असते आणि त्यात एक युनिक QR कोड असतो, जो रुग्णालयात लाभार्थ्याच्या ओळखीची पडताळणी करण्यासाठी वापरला जातो.
70 वर्षांवरील ज्येष्ठ नागरिकांसाठी स्वतंत्र आयुष्मान वय वंदना कार्ड देखील उपलब्ध आहे, जे त्यांना स्वतंत्रपणे 5 लाख रुपयांपर्यंतच्या वैद्यकीय कव्हरेजची सुविधा देते.
आयुष्मान कार्डचे फायदे
आयुष्मान कार्डद्वारे मिळणारे प्रमुख फायदे खालीलप्रमाणे आहेत:
- मोफत उपचार: प्रत्येक पात्र कुटुंबाला दरवर्षी 5 लाख रुपयांपर्यंतच्या मोफत वैद्यकीय उपचारांची सुविधा.
- कॅशलेस आणि पेपरलेस सेवा: योजनेशी संलग्न रुग्णालयांमध्ये उपचार घेताना पैसे भरण्याची गरज नाही आणि कागदपत्रांची प्रक्रिया कमी आहे.
- विस्तृत कव्हरेज: हृदयविकार, कर्करोग, मधुमेह, डायलिसिस, हिप रिप्लेसमेंट, मोतीबिंदू शस्त्रक्रिया, स्ट्रोक, आणि इतर अनेक आजारांचा उपचार यात समाविष्ट आहे.
- राष्ट्रीय स्तरावर लागू: देशभरातील योजनेशी संलग्न सरकारी आणि खासगी रुग्णालयांमध्ये उपचार घेता येतात. सध्या 29,000 हून अधिक रुग्णालये या योजनेत सामील आहेत.
- ज्येष्ठ नागरिकांसाठी विशेष सुविधा: 70 वर्षांवरील ज्येष्ठांना स्वतंत्र कार्ड आणि अतिरिक्त 5 लाखांचे कव्हरेज मिळते.
- कोणतीही मर्यादा नाही: वर्षात कितीही वेळा रुग्णालयात दाखल झाल्यास, 5 लाखांच्या मर्यादेपर्यंत उपचार घेता येतात.
कोण पात्र आहे?
आयुष्मान भारत योजनेचा लाभ घेण्यासाठी खालील निकष पूर्ण करणे आवश्यक आहे:
सामान्य पात्रता निकष:
- ग्रामीण भागातील कुटुंबे: सामाजिक, आर्थिक आणि जातिगणना (SECC) 2011 च्या आधारे पात्र ठरलेली कुटुंबे.
- शहरी भागातील कुटुंबे: असंघटित क्षेत्रात काम करणारे, दैनंदिन मजुरी करणारे, घरकाम करणारे, स्वच्छता कर्मचारी, रिक्षाचालक, बांधकाम कामगार इत्यादी.
- आदिवासी आणि अनुसूचित जाती/जमाती: यांचा योजनेत प्राधान्याने समावेश होतो.
- आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटक: ज्यांच्याकडे पक्के घर, वाहन, किंवा विशिष्ट उत्पन्न मर्यादेपेक्षा कमी उत्पन्न आहे.
- 70 वर्षांवरील ज्येष्ठ नागरिक: 2024 पासून, सर्व 70 वर्षांवरील व्यक्ती, त्यांच्या आर्थिक स्थितीची पर्वा न करता, पात्र आहेत.
ज्येष्ठ नागरिकांसाठी विशेष तरतूद:
- जर कुटुंब आधीच योजनेत समाविष्ट असेल, तर 70 वर्षांवरील व्यक्तीला स्वतंत्र कार्ड आणि 5 लाखांचे अतिरिक्त कव्हरेज मिळेल.
- खासगी विमा किंवा इतर सरकारी योजना (उदा., CGHS, ECHS) असलेले ज्येष्ठ नागरिक यापैकी एका योजनेचा लाभ निवडू शकतात.
पात्रता तपासण्यासाठी, तुम्ही अधिकृत वेबसाइट (beneficiary.nha.gov.in) किंवा जवळच्या जनसेवा केंद्रावर (CSC) भेट देऊ शकता.
आयुष्मान कार्डसाठी अर्ज कसा करावा?
आयुष्मान कार्डसाठी अर्ज करण्याची प्रक्रिया सोपी आहे आणि ती ऑनलाइन किंवा ऑफलाइन दोन्ही पद्धतींनी करता येते.
ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया:
- अधिकृत वेबसाइटला भेट द्या: beneficiary.nha.gov.in वर जा.
- पात्रता तपासा: वेबसाइटवर “Am I Eligible” पर्यायावर क्लिक करा. येथे तुमचा मोबाइल नंबर, कॅप्चा कोड आणि OTP टाकून लॉगिन करा.
- माहिती भरा: तुमचे राज्य, जिल्हा, आणि शोध पर्याय (उदा., नाव, रेशन कार्ड नंबर, मोबाइल नंबर, किंवा PM-JAY ID) निवडा.
- e-KYC पूर्ण करा:
- आधार कार्ड नंबर आणि कॅप्चा टाका.
- आधारशी जोडलेल्या मोबाइल नंबरवर येणारा OTP टाका.
- सहमती फॉर्म (Consent Form) वाचून स्वीकारा आणि दुसरा OTP टाका.
- e-KYC पूर्ण झाल्यावर, तुम्हाला पात्रता दिसेल.
- कार्ड डाउनलोड करा: e-KYC पूर्ण झाल्यानंतर 15-20 मिनिटांनी पुन्हा वेबसाइटवर लॉगिन करा आणि “Download Card” पर्यायावर क्लिक करा. तुम्हाला PM-JAY ID आणि QR कोडसह आयुष्मान कार्ड मिळेल.
ऑफलाइन अर्ज प्रक्रिया:
- जवळच्या जनसेवा केंद्र (CSC) किंवा योजनेशी संलग्न रुग्णालयात भेट द्या.
- तुमचे आधार कार्ड, रेशन कार्ड (जर लागू असेल), आणि मोबाइल नंबर सोबत घ्या.
- तिथे उपस्थित कर्मचारी तुमची पात्रता तपासतील आणि e-KYC प्रक्रिया पूर्ण करतील.
- पात्र असल्यास, तुम्हाला आयुष्मान कार्ड दिले जाईल.
ज्येष्ठ नागरिकांसाठी नोंदणी:
- 70 वर्षांवरील व्यक्तींसाठी, वेबसाइटवर “Enrol for PMJAY 70+” पर्याय निवडा.
- आधार कार्ड आणि मोबाइल नंबर वापरून e-KYC पूर्ण करा.
- यानंतर तुम्हाला आयुष्मान वय वंदना कार्ड मिळेल.
आवश्यक कागदपत्रे:
- आधार कार्ड
- रेशन कार्ड (जर लागू असेल)
- मोबाइल नंबर (आधारशी जोडलेला)
- वयाचा पुरावा (70 वर्षांवरील व्यक्तींसाठी)
आयुष्मान कार्ड कसे वापरावे?
- रुग्णालय निवडा: योजनेशी संलग्न सरकारी किंवा खासगी रुग्णालयाची यादी www.pmjay.gov.in वर तपासा.
- कार्ड आणि ओळखपत्र दाखवा: रुग्णालयात आयुष्मान कार्ड आणि आधार कार्ड सादर करा.
- पडताळणी: रुग्णालयातील कर्मचारी QR कोड स्कॅन करून तुमची ओळख पडताळतील.
- कॅशलेस उपचार: पडताळणीनंतर, तुम्हाला कॅशलेस उपचार मिळतील. कोणतेही पैसे द्यावे लागणार नाहीत.
आयुष्मान अॅप
आयुष्मान कार्ड बनवणे आणि योजनेची माहिती मिळवणे सोपे करण्यासाठी सरकारने आयुष्मान अॅप लॉन्च केले आहे. हे अॅप Google Play Store वरून डाउनलोड करा. यावर तुम्ही पात्रता तपासू शकता, e-KYC करू शकता, आणि कार्ड डाउनलोड करू शकता. तथापि, काही वापरकर्त्यांनी अॅपवर “सर्व्हर नॉट रिस्पॉन्डिंग” सारख्या त्रुटींची तक्रार केली आहे, त्यामुळे ऑनलाइन पोर्टल किंवा CSC वापरणे अधिक विश्वसनीय ठरू शकते.
हेल्पलाइन आणि संपर्क
- हेल्पलाइन क्रमांक: 14555 किंवा 1800-110-770 (मिस्ड कॉल द्या)
- वेबसाइट: www.pmjay.gov.in किंवा beneficiary.nha.gov.in
- रुग्णालय शोध: योजनेशी संलग्न रुग्णालयांची यादी वेबसाइटवर उपलब्ध आहे.
महाराष्ट्रातील विशेष तरतूद
महाराष्ट्रात, आयुष्मान भारत योजनेचा महात्मा ज्योतिराव फुले जन आरोग्य योजना (MJPJAY) सोबत समन्वय आहे. यामुळे राज्यातील लाभार्थ्यांना दोन्ही योजनांचा एकत्रित लाभ मिळतो. योजनेशी संलग्न रुग्णालयांमध्ये मोफत उपचार घेता येतात, आणि यासाठी आयुष्मान कार्ड आवश्यक आहे.
वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न
- आयुष्मान कार्डचे नूतनीकरण आवश्यक आहे का?
नाही, कार्डचे नूतनीकरण आवश्यक नाही. तथापि, कुटुंबातील नवीन सदस्य जोडण्यासाठी माहिती अपडेट करावी लागते. - आयुष्मान कार्ड किती वेळा वापरता येते?
5 लाख रुपयांच्या मर्यादेपर्यंत वर्षात कितीही वेळा कार्ड वापरता येते. - आयुष्मान कार्ड कोणत्या उपचारांसाठी वापरता येते?
हृदय शस्त्रक्रिया, कर्करोग उपचार, डायलिसिस, मोतीबिंदू शस्त्रक्रिया, हिप रिप्लेसमेंट, इत्यादींसाठी. - आयुष्मान कार्ड डाउनलोड कसे करावे?
e-KYC पूर्ण केल्यानंतर, beneficiary.nha.gov.in वरून कार्ड डाउनलोड करता येते.
निष्कर्ष
आयुष्मान भारत योजना आणि आयुष्मान कार्ड हे भारतातील आरोग्य सेवांचा चेहरा बदलणारे पाऊल आहे. आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल आणि ज्येष्ठ नागरिकांना मोफत आणि दर्जेदार वैद्यकीय सेवा मिळवण्यासाठी ही योजना अत्यंत उपयुक्त आहे. तुम्ही पात्र असाल तर त्वरित अर्ज करा आणि या योजनेचा लाभ घ्या. अधिक माहितीसाठी, जवळच्या जनसेवा केंद्राला भेट द्या किंवा हेल्पलाइनवर संपर्क साधा.
