|
Getting your Trinity Audio player ready...
|
विनेश फोगट ही भारतातील एक यशस्वी कुस्तीपटू आणि आता राजकारणी आहे. तिने आपल्या क्रीडा कारकीर्दीत अनेक यश मिळवले आणि सामाजिक अडथळ्यांना तोंड देत एक प्रेरणादायी व्यक्तिमत्व म्हणून स्वतःला सिद्ध केले. या लेखात विनेश फोगट यांचे जीवन, करिअर, यश आणि त्यांचा प्रेरणादायी प्रवास याबद्दल सविस्तर माहिती दिली आहे.
प्रारंभिक जीवन आणि पार्श्वभूमी
विनेश फोगट यांचा जन्म २५ ऑगस्ट १९९४ रोजी हरियाणा येथील चरखी दादरी येथे झाला. त्या राजपाल फोगट आणि प्रेमलता फोगट यांच्या कन्या आहेत. विनेश यांचे कुटुंब कुस्तीच्या क्षेत्रात प्रसिद्ध आहे. त्यांच्या चुलत बहिणी गीता फोगट आणि बबिता कुमारी या देखील नामांकित कुस्तीपटू आहेत. विनेश यांचे काका महावीर सिंह फोगट, जे द्रोणाचार्य पुरस्कार विजेते प्रशिक्षक आहेत, यांनी विनेश यांना लहान वयातच कुस्तीचे प्रशिक्षण दिले.
वयाच्या अवघ्या नऊव्या वर्षी विनेश यांना त्यांच्या वडिलांच्या अकाली निधनाचा धक्का सहन करावा लागला. तरीही, काकांच्या मार्गदर्शनाखाली त्यांनी कुस्तीला आपले आयुष्य बनवले. त्यावेळी गावात कुस्ती हा पुरुषांचा खेळ मानला जायचा, परंतु विनेश यांनी सामाजिक अडथळ्यांना न जुमानता आपले ध्येय साध्य केले.
शिक्षण
विनेश यांनी आपले प्रारंभिक शिक्षण झोझू कलान येथील केसीएम सीनियर सेकंडरी स्कूलमधून घेतले आणि नंतर रोहतक येथील राणी लक्ष्मीबाई स्कूलमध्ये शिक्षण घेतले. त्यांनी महर्षी दयानंद विद्यापीठ, रोहतक येथून पदवी पूर्ण केली. शिक्षणासोबतच त्यांनी कुस्तीवर लक्ष केंद्रित केले आणि आपल्या क्रीडा कारकीर्दीला प्राधान्य दिले.
कुस्ती कारकीर्द
विनेश फोगट यांनी आपल्या कुस्ती कारकीर्दीची सुरुवात लहान वयातच केली. त्यांनी विविध राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय स्पर्धांमध्ये यश मिळवले. त्यांच्या प्रमुख यशांमध्ये खालील गोष्टींचा समावेश आहे:
- राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धा:
- २०१४: ग्लासगो येथे ४८ किलो गटात सुवर्णपदक
- २०१८: गोल्ड कोस्ट, ऑस्ट्रेलिया येथे ५० किलो गटात सुवर्णपदक
- २०२२: बर्मिंगहॅम येथे ५३ किलो गटात सुवर्णपदक
- आशियाई क्रीडा स्पर्धा:
- २०१८: इंडोनेशिया येथे ५० किलो गटात सुवर्णपदक (आशियाई क्रीडा स्पर्धेत सुवर्णपदक मिळवणारी पहिली भारतीय महिला कुस्तीपटू)
- जागतिक कुस्ती अजिंक्यपद:
- २०१९: नूर-सुल्तान येथे ५३ किलो गटात कांस्यपदक
- २०२२: बेलग्रेड येथे ५३ किलो गटात कांस्यपदक
- आशियाई कुस्ती अजिंक्यपद:
- २०१३: दिल्ली येथे ५१ किलो गटात कांस्यपदक
- २०२१: कझाकस्तान येथे ५३ किलो गटात सुवर्णपदक
- ऑलिम्पिक स्पर्धा:
- विनेश यांनी तीन ऑलिम्पिक स्पर्धांमध्ये भाग घेतला: २०१६ (रियो, ४८ किलो), २०२० (टोकियो, ५३ किलो), आणि २०२४ (पॅरिस, ५० किलो).
- २०२४ पॅरिस ऑलिम्पिकमध्ये त्या अंतिम फेरीपर्यंत पोहोचल्या, परंतु वजन १०० ग्रॅमने जास्त आढळल्याने त्या अपात्र ठरल्या. हा त्यांच्या कारकीर्दीतील सर्वात मोठा धक्का होता.
पॅरिस ऑलिम्पिक २०२४ आणि निवृत्ती
पॅरिस ऑलिम्पिक २०२४ मध्ये विनेश यांनी ५० किलो गटात अंतिम फेरी गाठली. त्यांनी जपानच्या युई सुझुकीसारख्या अव्वल कुस्तीपटूंना पराभूत केले. परंतु अंतिम सामन्यापूर्वी त्यांचे वजन १०० ग्रॅमने जास्त आढळल्याने त्यांना अपात्र ठरवण्यात आले. या घटनेनंतर विनेश यांनी ८ ऑगस्ट २०२४ रोजी कुस्तीतून निवृत्ती जाहीर केली. तथापि, ऑगस्ट २०२४ मध्ये त्यांनी सोशल मीडियावर एका पोस्टद्वारे पुनरागमनाची शक्यता व्यक्त केली, ज्यामुळे चाहत्यांमध्ये उत्साह निर्माण झाला.
राजकीय कारकीर्द
कुस्तीतील यशानंतर विनेश यांनी राजकारणात प्रवेश केला. २०२४ मध्ये त्या भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या तिकिटावर हरियाणातील जुलाना विधानसभा मतदारसंघातून निवडणूक लढल्या आणि विजय मिळवला. आता त्या आमदार म्हणून आपली जबाबदारी पार पाडत आहेत. त्यांच्या या नव्या भूमिकेने त्यांना जनतेच्या सेवेची नवी संधी मिळाली आहे.
पुरस्कार आणि सन्मान
विनेश यांना त्यांच्या क्रीडा कारकीर्दीतील यशासाठी अनेक पुरस्कारांनी सन्मानित करण्यात आले आहे:
- अर्जुन पुरस्कार (२०१६)
- पद्मश्री साठी नामांकन (२०१८)
- मेजर ध्यानचंद खेलरत्न पुरस्कार (२०२०) – भारतातील सर्वोच्च क्रीडा पुरस्कार
- बीबीसी इंडियन स्पोर्ट्सवुमन ऑफ द इयर (२०२२ आणि २०२४ साठी नामांकन)
- बीबीसी १०० वुमन लिस्ट (डिसेंबर २०२४)
वैयक्तिक जीवन
विनेश यांनी १३ डिसेंबर २०१८ रोजी राष्ट्रीय कुस्तीपटू सोमवीर राठी यांच्याशी लग्न केले. सोमवीर हे देखील दोन वेळा राष्ट्रीय सुवर्णपदक विजेते आहेत. विनेश यांना संगीत ऐकणे, चित्रपट पाहणे आणि विविध पदार्थ चाखणे आवडते.
सामाजिक योगदान आणि आंदोलन
विनेश यांनी २०२३ मध्ये कुस्तीपटू साक्षी मलिक आणि बजरंग पुनियासह भारतीय कुस्ती महासंघाचे अध्यक्ष बृजभूषण शरण सिंह यांच्याविरोधात आंदोलन केले. त्यांनी महिला कुस्तीपटूंवरील लैंगिक छळाच्या आरोपांविरुद्ध आवाज उठवला. या आंदोलनामुळे भारतीय कुस्ती महासंघाला निलंबित करण्यात आले आणि तपास समिती स्थापन झाली.
फिटनेस आणि आहार
विनेश आपल्या फिटनेससाठी खास आहार आणि कठोर प्रशिक्षण पाळतात. त्यांचा आहार प्रथिनेयुक्त आणि संतुलित असतो, ज्यामुळे त्यांना कुस्तीसाठी आवश्यक ताकद आणि चपळता मिळते. त्यांच्या फिटनेस rutine मुळे त्या नेहमीच चर्चेत असतात.
प्रेरणादायी प्रवास
विनेश फोगट यांचा प्रवास अनेक अडथळ्यांनी भरलेला आहे. सामाजिक दबाव, वैयक्तिक नुकसान आणि दुखापतींवर मात करत त्यांनी आंतरराष्ट्रीय स्तरावर भारताचे नाव उज्ज्वल केले. त्यांचा दृढनिश्चय आणि मेहनत यामुळे त्या तरुण मुलींसाठी प्रेरणास्थान बनल्या आहेत. पॅरिस ऑलिम्पिकमधील अपात्रतेनंतरही त्यांनी हार न मानता राजकारणात यश मिळवले, जे त्यांच्या जिद्दीचे प्रतीक आहे.
निष्कर्ष
विनेश फोगट ही केवळ एक कुस्तीपटू नाही, तर एक प्रेरणादायी व्यक्तिमत्व आहे ज्यांनी आपल्या कर्तृत्वाने आणि दृढनिश्चयाने लाखो लोकांना प्रेरित केले आहे. कुस्तीपासून राजकारणापर्यंत त्यांचा प्रवास प्रत्येकासाठी प्रेरणादायी आहे. त्या भविष्यातही आपल्या कार्याने भारताचे नाव उंचावत राहतील, यात शंका नाही.
