|
Getting your Trinity Audio player ready...
|
लाल किल्ला, ज्याला लाल क्विला म्हणूनही ओळखले जाते, हे भारताच्या दिल्ली शहरातील एक ऐतिहासिक किल्ला आहे. हा किल्ला मुघल सम्राट शाहजहान याने बांधला होता आणि तो मुघल साम्राज्याच्या वैभवाचा प्रतीक आहे. लाल किल्ला केवळ एक ऐतिहासिक स्मारकच नाही, तर भारताच्या स्वातंत्र्यलढ्याचे आणि राष्ट्रीय अभिमानाचे प्रतीक आहे. येथे दरवर्षी स्वातंत्र्यदिनी (१५ ऑगस्ट) भारताचे पंतप्रधान ध्वजवंदन करतात आणि राष्ट्राला उद्देशून भाषण देतात.
इतिहास
लाल किल्ल्याचे बांधकाम १२ मे १६३९ रोजी सुरू झाले आणि १६४८ मध्ये पूर्ण झाले. शाहजहानने आपली राजधानी आग्र्याहून दिल्लीला हलवली तेव्हा त्याने या भव्य किल्ल्याची निर्मिती केली. हा किल्ला लाल वाळूच्या दगडापासून बनवला गेला आहे, ज्यामुळे त्याला “लाल किल्ला” हे नाव पडले. किल्ल्याचे डिझाइन मुघल स्थापत्यशास्त्राचा उत्कृष्ट नमुना आहे, ज्यामध्ये पर्शियन, भारतीय आणि इस्लामिक स्थापत्यशैलींचा समावेश आहे.
लाल किल्ला मुघल सम्राटांचे मुख्य निवासस्थान होते. येथे अनेक सम्राटांनी राज्य केले, परंतु औरंगजेबानंतर मुघल साम्राज्याचा हळूहळू ऱ्हास होत गेला. १८५७ च्या भारतीय स्वातंत्र्य संग्रामात लाल किल्ल्याने महत्त्वाची भूमिका बजावली. येथे बाहादूर शाह जफर यांना ब्रिटिशांनी कैद केले आणि त्यानंतर किल्ल्याचा ताबा ब्रिटिशांनी घेतला.
स्थापत्यशास्त्र
लाल किल्ला २५६ एकर क्षेत्रावर पसरलेला आहे आणि त्याच्या भिंतींची लांबी सुमारे २.५ किलोमीटर आहे. किल्ल्याच्या भिंती ३३ मीटर उंच आहेत. किल्ल्यामध्ये दोन मुख्य प्रवेशद्वार आहेत: लाहोरी गेट आणि दिल्ली गेट. लाहोरी गेट हे मुख्य प्रवेशद्वार आहे, जे स्वातंत्र्यदिनी ध्वजवंदनासाठी वापरले जाते.
किल्ल्यामध्ये अनेक महत्त्वाच्या इमारती आहेत:
- दीवान-ए-आम: येथे सम्राट सामान्य जनतेच्या समस्यांचे निराकरण करत असत.
- दीवान-ए-खास: येथे सम्राट खासगी बैठका आणि राजकीय चर्चा करत असत. येथील संगमरवराच्या खांबांवर सुंदर नक्षीकाम आहे.
- रंग महल: राण्यांचे निवासस्थान, ज्यामध्ये सुंदर दर्पणांचे काम आणि रंगीत नक्षी आहे.
- मोती मस्जिद: औरंगजेबाने बांधलेली ही छोटी पण सुंदर मशीद आहे.
- नौबत खाना: येथे संगीतकार आणि ढोल वाजवणारे राहत असत.
सांस्कृतिक आणि ऐतिहासिक महत्त्व
लाल किल्ला हा केवळ मुघल स्थापत्यशास्त्राचा नमुनाच नाही, तर भारताच्या इतिहासातील एक महत्त्वाचा टप्पा आहे. १८५७ च्या स्वातंत्र्यसंग्रामात हा किल्ला स्वातंत्र्यसैनिकांचा केंद्र होता. स्वातंत्र्यानंतर, लाल किल्ला भारताच्या स्वातंत्र्याचा प्रतीक बनला. येथे पंतप्रधानांचे स्वातंत्र्यदिनी भाषण आणि ध्वजवंदन ही राष्ट्रीय परंपरा आहे.
लाल किल्ला २००७ मध्ये युनेस्कोच्या जागतिक वारसा स्थळांमध्ये समाविष्ट झाला आहे. येथील संग्रहालयांमध्ये मुघल काळातील शस्त्रे, कपडे, आणि इतर वस्तूंचे प्रदर्शन आहे, जे पर्यटकांना इतिहासाची झलक दाखवतात.
आजचा लाल किल्ला
आज लाल किल्ला हा दिल्लीतील एक प्रमुख पर्यटन स्थळ आहे. दरवर्षी लाखो पर्यटक येथे भेट देतात. येथे सायंकाळी होणारा ध्वनी आणि प्रकाश शो पर्यटकांना मुघल काळ आणि स्वातंत्र्यलढ्याची कहाणी सांगतो. हा शो मराठी, हिंदी, इंग्रजी आणि इतर भाषांमध्ये उपलब्ध आहे.
भेट देण्याची माहिती
- स्थान: नेताजी सुभाष मार्ग, चांदनी चौक, नवी दिल्ली.
- वेळ: सकाळी ९:३० ते संध्याकाळी ४:३० (सोमवार बंद).
- प्रवेश शुल्क: भारतीय नागरिकांसाठी ₹३५, विदेशी पर्यटकांसाठी ₹५००.
- जवळचे मेट्रो स्टेशन: चांदनी चौक मेट्रो स्टेशन.
निष्कर्ष
लाल किल्ला हा भारताच्या समृद्ध इतिहासाचा आणि सांस्कृतिक वारसाचा एक अमूल्य ठेवा आहे. मुघल काळापासून ते स्वातंत्र्यलढ्यापर्यंत, या किल्ल्याने अनेक ऐतिहासिक घटनांचा साक्षीदार म्हणून भूमिका बजावली आहे. प्रत्येक भारतीयासाठी आणि पर्यटकांसाठी लाल किल्ल्याची भेट ही एक अविस्मरणीय अनुभव आहे. येथे भेट देऊन आपण भारताच्या गौरवशाली इतिहासाला उजाळा देऊ शकतो.
