दिवाळी हा भारतातील सर्वात लोकप्रिय आणि उत्साहाने साजरा केला जाणारा सण आहे. 2024 मध्ये दिवाळी 1 नोव्हेंबर, शुक्रवारी साजरी केली जाईल. हा सण प्रकाश, आशा आणि नवीन सुरुवातीचे प्रतीक मानला जातो. चला तर मग जाणून घेऊया दिवाळी 2024 विषयी सविस्तर माहिती आणि या सणाशी निगडित परंपरा व उत्सव!
दिवाळीचा इतिहास आणि महत्त्व
दिवाळी हा प्रकाशाचा हिंदू सण असून तो इतर अनेक भारतीय धर्मांमध्येही साजरा केला जातो. हा सण “अंधारावर प्रकाशाचा, वाईटावर चांगल्याचा आणि अज्ञानावर ज्ञानाच्या विजयाचे” प्रतीक मानला जातो.
पौराणिक कथेनुसार, प्रभू श्रीराम 14 वर्षांचा वनवास संपवून अयोध्येला परतले त्या दिवशी प्रजेने दीपोत्सव साजरा केला. त्यामुळे दिवाळीला रामाच्या परतीशी जोडले जाते. दिवाळी ही लक्ष्मी आणि गणेशाच्या पूजेशीही संबंधित आहे.
दिवाळीच्या पाच दिवसांच्या उत्सवाची माहिती
दिवाळी हा पाच दिवसांचा उत्सव असून प्रत्येक दिवसाला विशिष्ट महत्त्व आहे:
- धनत्रयोदशी (29 ऑक्टोबर 2024): या दिवशी घरे स्वच्छ केली जातात आणि लक्ष्मीची पूजा केली जाते.
- नरक चतुर्दशी (30 ऑक्टोबर 2024): लोक घरे सजवतात, रांगोळ्या काढतात आणि दिवे लावतात.
- लक्ष्मी पूजा (31 ऑक्टोबर 2024): दिवाळीच्या मुख्य दिवशी लक्ष्मीची पूजा केली जाते. नवीन कपडे घातले जातात, भेटवस्तू दिल्या जातात आणि फटाके फोडले जातात.
- गोवर्धन पूजा आणि पडवा (1 नोव्हेंबर 2024): या दिवशी गोवर्धन पर्वताची पूजा केली जाते. पडव्याला नवीन वर्षाची सुरुवात मानली जाते.
- भाऊबीज (2 नोव्हेंबर 2024): भाऊबीज हा भावा-बहिणीच्या प्रेमाचा सण असून बहिणी भावाच्या दीर्घायुष्यासाठी प्रार्थना करते.
दिवाळीच्या काही महत्त्वाच्या परंपरा
- दिवे लावणे: घरांमध्ये आणि बाहेर दिवे लावले जातात जे अंधाराचा नाश करून प्रकाश आणतात.
- रांगोळी काढणे: स्त्रिया घरासमोर सुंदर रांगोळ्या काढतात जे सौभाग्य आणि समृद्धीचे प्रतीक मानले जाते.
- फराळ बनवणे: दिवाळीत विविध प्रकारचे फराळ जसे चकली, लाडू, अनारसे बनवले जातात.
- धार्मिक विधी: लक्ष्मी-गणेशाची पूजा, सुंदरकांड पठण, हनुमान चालिसा पठण असे विविध धार्मिक विधी केले जातात.
- फटाके फोडणे: मुले आणि तरुण फटाके फोडून आनंद लुटतात. हे अंधाराचा नाश करण्याचे प्रतीक मानले जाते.
दिवाळी उत्सवाचे सामाजिक महत्त्व
दिवाळी हा केवळ धार्मिक सण नसून त्याला मोठे सामाजिक महत्त्वही आहे. हा सण लोकांना एकत्र आणतो. नातेवाईक, मित्र, शेजारी एकत्र जमतात, एकमेकांना भेटवस्तू देतात आणि गोड खातात. दिवाळी ही एकतेचे, प्रेमाचे आणि सामाजिक सलोख्याचे प्रतीक मानली जाते.
तसेच दिवाळी सांस्कृतिक वारसा जपण्याचीही संधी देते. पारंपरिक पद्धतीने साजरा केलेला हा सण पिढ्यानपिढ्या चालत आलेल्या प्रथा-परंपरा जतन करण्यास मदत करतो.
दिवाळी 2024 ची तयारी कशी कराल?
दिवाळी 2024 अजून दूर असली तरी तिच्या तयारीला आत्तापासूनच सुरुवात करा. काही टिप्स पाहा:
- घर स्वच्छ करा: दिवाळी आधी घर स्वच्छ करणे, रंगरंगोटी करणे ही परंपरा आहे. नवीन पडदे, बेडकव्हर्स घ्या.
- दिवे, रांगोळी, फटाके खरेदी करा: बाजारात जाऊन सुंदर दिवे, रांगोळी साहित्य आणि फटाके विकत घ्या.
- फराळाची तयारी करा: दिवाळीच्या आधी आवडते फराळ बनवा. चकली, लाडू, करंज्या अशा पदार्थांची तयारी करा.
- कपडे आणि भेटवस्तू खरेदी करा: दिवाळीला नवीन कपडे घालण्याची प्रथा आहे. तसेच मित्र-मैत्रिणींना, नातेवाईकांना भेटवस्तू द्यायला विसरू नका.
- पूजेची तयारी करा: दिवाळीच्या पूजेसाठी लागणारे साहित्य जसे गणपती-लक्ष्मीच्या मूर्ती, पूजा थाळी इत्यादी गोळा करा.
तर मित्रांनो, दिवाळी 2024 ची धामधूम साजरी करण्यासाठी सज्ज व्हा. हा प्रकाशाचा सण आपल्या आयुष्यात सुख, समृद्धी आणि आनंद घेऊन येवो हीच सदिच्छा! लक्ष्मी-गणेशाच्या कृपेने आपले जीवन उजळून निघो आणि सर्वत्र सकारात्मकता पसरू दे.
