|
Getting your Trinity Audio player ready...
|
बास्केटबॉल हा जगभरात लोकप्रिय असलेला एक रोमांचक आणि गतिमान खेळ आहे. हा खेळ दोन संघांमध्ये खेळला जातो, ज्यामध्ये प्रत्येक संघात पाच खेळाडू असतात. बास्केटबॉलचा मुख्य उद्देश म्हणजे प्रतिस्पर्धी संघाच्या बास्केटमध्ये चेंडू टाकून गुण मिळवणे आणि त्याचवेळी प्रतिस्पर्ध्यांना गुण मिळवण्यापासून रोखणे.
या लेखात आपण बास्केटबॉलचा इतिहास, नियम, खेळपट्टी, कौशल्ये आणि फायदे याबद्दल सविस्तर माहिती घेऊया.
बास्केटबॉलचा इतिहास
- 1891 मध्ये कॅनडामधील स्प्रिंगफील्ड, मॅसॅच्युसेट्स येथे डॉ. जेम्स नायस्मिथ यांनी बास्केटबॉलचा शोध लावला.
- सुरुवातीला पीचच्या टोपल्या खांबाला लटकवून आणि फुटबॉलसारखा चेंडू वापरून खेळ सुरू झाला.
- यामुळे या खेळाला “बास्केटबॉल” असे नाव मिळाले.
- 1936 मध्ये बास्केटबॉलला ऑलिम्पिक खेळांमध्ये स्थान मिळाले.
- आज तो जगातील सर्वात लोकप्रिय खेळांपैकी एक आहे.
बास्केटबॉलचे मूलभूत नियम
- संघ आणि खेळाडू:
प्रत्येक संघात 5 खेळाडू खेळपट्टीवर असतात, तर एकूण 12 खेळाडू (बदलींसह) संघात असतात. - खेळाचा कालावधी:
व्यावसायिक सामन्यांमध्ये चार क्वार्टर असतात, प्रत्येकी 10–12 मिनिटांचा. (NBA मध्ये 12 मिनिटे). - गुण मिळवणे:
- थ्री-पॉइंट लाइनच्या आतून केलेले शॉट → 2 गुण
- थ्री-पॉइंट लाइनच्या बाहेरून केलेले शॉट → 3 गुण
- फ्री थ्रो (फाउलनंतर मिळणारा शॉट) → 1 गुण
- चेंडू हाताळणे:
खेळाडूंना चेंडू हातात धरून धावता येत नाही (ट्रॅव्हलिंग). चेंडू जमिनीवर उडवत (ड्रिबलिंग) पुढे न्यायला लागतो. - फाउल:
ढकलणे, मारणे किंवा नियमबाह्य पद्धतीने रोखणे → फाउल. यामुळे प्रतिस्पर्धी संघाला फ्री थ्रो मिळतो. - वेळेचे नियम:
- शॉट घेण्यासाठी 24 सेकंद (शॉट क्लॉक)
- मध्यरेषा ओलांडण्यासाठी 8 सेकंद
बास्केटबॉल खेळपट्टी
- कोर्ट आयताकृती: लांबी 28 मीटर, रुंदी 15 मीटर
- बास्केट: 10 फूट (3.05 मीटर) उंचीवर लावलेली रिंग आणि जाळी
- थ्री-पॉइंट लाइन: बास्केटपासून 6.75 मीटर (FIBA) / 7.24 मीटर (NBA)
- फ्री थ्रो लाइन: बास्केटपासून 5.8 मीटर अंतरावर
- केंद्रवर्तुळ: सामन्याच्या सुरुवातीस चेंडू टाकण्यासाठी
बास्केटबॉलमधील प्रमुख कौशल्ये
- ड्रिबलिंग – चेंडू जमिनीवर उडवत पुढे जाणे
- शूटिंग – बास्केटमध्ये चेंडू टाकणे
- पासिंग – सहकाऱ्याला चेंडू देणे
- डिफेन्स – प्रतिस्पर्ध्यांना रोखणे
- रिबाउंडिंग – बास्केटखाली चेंडू ताब्यात घेणे
बास्केटबॉलचे फायदे
- शारीरिक तंदुरुस्ती – हृदय, फुफ्फुसे आणि स्नायू मजबूत होतात
- संघभावना – टीमवर्क आणि सहकार्य शिकवतो
- मानसिक विकास – जलद निर्णयक्षमता आणि रणनीती कौशल्य वाढते
- मनोरंजन – खेळणे आणि पाहणे दोन्ही आनंददायी
भारतातील बास्केटबॉल
- भारतात बास्केटबॉलला हळूहळू लोकप्रियता मिळत आहे.
- BFI (Basketball Federation of India) हा राष्ट्रीय प्रशासकीय मंडळ आहे.
- UBA प्रो बास्केटबॉल लीग, इंडियन नॅशनल बास्केटबॉल चॅम्पियनशिप यांसारख्या स्पर्धा आयोजित होतात.
- सतनाम सिंग, अमज्योत सिंग, प्रियांका गोस्वामी हे भारताचे आंतरराष्ट्रीय खेळाडू आहेत.
जागतिक स्तरावर बास्केटबॉल
- NBA (National Basketball Association) – जगातील सर्वात मोठी आणि लोकप्रिय बास्केटबॉल लीग
- FIBA (International Basketball Federation) – जागतिक स्तरावर खेळाचे नियमन व ऑलिम्पिक, वर्ल्ड कप स्पर्धांचे आयोजन
- दिग्गज खेळाडू – मायकेल जॉर्डन, लेब्रॉन जेम्स, कोबी ब्रायंट, स्टीफन करी
निष्कर्ष
बास्केटबॉल हा खेळ शारीरिक तंदुरुस्ती, मानसिक चपळता आणि संघभावना यांचा उत्तम मेळ घालतो. साधे नियम आणि कमी साधनसामग्रीमुळे तो सर्वत्र खेळला जाऊ शकतो. भारतामध्येही तरुणांमध्ये हा खेळ वेगाने लोकप्रिय होत आहे.
जर तुम्हाला खेळांमध्ये रस असेल, तर बास्केटबॉल नक्कीच एकदा खेळून पाहा!
