|
Getting your Trinity Audio player ready...
|
कल्पना चावला या भारताच्या पहिल्या महिला अंतराळवीर होत्या, ज्यांनी आपल्या कर्तृत्वाने आणि समर्पणाने जगभरातील लाखो लोकांना प्रेरणा दिली. त्यांचा जीवनप्रवास हा मेहनत, ध्येय आणि स्वप्नपूर्तीचा एक प्रेरणादायी नमुना आहे. या लेखात आपण कल्पना चावला यांच्या जीवनाविषयी, त्यांच्या उपलब्धी आणि योगदानाविषयी सविस्तर माहिती घेऊया.
प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण
कल्पना चावला यांचा जन्म 17 मार्च 1962 रोजी हरियाणातील करनाल येथे झाला. त्यांचे कुटुंब मध्यमवर्गीय होते. त्यांचे वडील बनारसी लाल चावला हे व्यापारी होते, तर आई संजयोती चावला गृहिणी होत्या.
लहानपणापासूनच कल्पनाला आकाश आणि विमानांबद्दल विशेष आकर्षण होते. त्यांनी करनालमधील टागोर बाल निकेतन शाळेतून प्राथमिक शिक्षण पूर्ण केले.
- 1982 मध्ये पंजाब इंजिनीअरिंग कॉलेज, चंदीगड येथून एरोनॉटिकल इंजिनीअरिंगमध्ये बी.ई. पदवी मिळवली.
- 1984 मध्ये टेक्सास विद्यापीठातून एरोस्पेस इंजिनीअरिंगमध्ये मास्टर्स पूर्ण केले.
- 1988 मध्ये कोलोरॅडो विद्यापीठातून पीएच.डी. पूर्ण केली.
त्यांचे उच्च शिक्षण हे त्यांना अंतराळ संशोधनाच्या क्षेत्रात पुढे नेणारे ठरले.
नासामधील करिअर
1988 मध्ये कल्पना चावला यांनी नासाच्या (NASA) एम्स रिसर्च सेंटरमध्ये संशोधक म्हणून करिअरची सुरुवात केली. त्यांनी Computational Fluid Dynamics या विषयावर संशोधन केले.
- 1994 मध्ये त्यांची नासाच्या अंतराळवीर प्रशिक्षण कार्यक्रमासाठी निवड झाली.
- 1995 मध्ये त्या पूर्णपणे प्रशिक्षित अंतराळवीर बनल्या.
- 1997 मध्ये स्पेस शटल कोलंबिया (STS-87) मधून त्या पहिल्यांदा अंतराळात गेल्या. या मोहिमेत त्या मिशन स्पेशालिस्ट होत्या आणि त्यांनी सूक्ष्म गुरुत्वाकर्षण संशोधनात महत्त्वपूर्ण योगदान दिले.
यामुळे त्या भारताच्या पहिल्या महिला अंतराळवीर बनल्या.
कोलंबिया अंतराळयान अपघात
2003 मध्ये कल्पना चावला पुन्हा एकदा STS-107 या मोहिमेसह स्पेस शटल कोलंबियावर गेल्या. त्यांनी 16 दिवस अंतराळात घालवून अनेक वैज्ञानिक प्रयोग केले.
मात्र, 1 फेब्रुवारी 2003 रोजी पृथ्वीवर परत येताना वातावरणात प्रवेश करताना यानाचा स्फोट झाला आणि कल्पना चावला यांच्यासह सर्व सात अंतराळवीरांचा मृत्यू झाला. हा अपघात अंतराळ संशोधनाच्या इतिहासातील एक दु:खद घटना ठरली.
कल्पना चावला यांचा वारसा
कल्पना चावला यांनी आपल्या कार्याने आणि धैर्याने अनेकांना प्रेरणा दिली.
- भारत सरकारने त्यांच्या नावाने “कल्पना चावला पुरस्कार” सुरू केला, जो उत्कृष्ट महिला वैज्ञानिकांना दिला जातो.
- नासाने त्यांच्या स्मरणार्थ “कल्पना चावला मेमोरियल स्कॉलरशिप” सुरू केली.
- भारताने त्यांच्या नावाने Kalpana-1 उपग्रह अवकाशात सोडला.
- अनेक शाळा, महाविद्यालये आणि रस्त्यांना त्यांचे नाव देण्यात आले.
त्यांचे जीवन विशेषत: तरुण मुलींसाठी प्रेरणादायी आहे.
वैयक्तिक जीवन
कल्पना चावला यांचे 1983 मध्ये ज्याँ-पियरे हॅरिसन यांच्याशी लग्न झाले. त्या साध्या, समर्पित आणि मैत्रीपूर्ण स्वभावाच्या होत्या.
त्यांना संगीत, नृत्य आणि निसर्ग यांची आवड होती. त्या शाकाहारी होत्या आणि सहकाऱ्यांमध्ये लोकप्रिय होत्या.
प्रेरणादायी विचार
कल्पना चावला यांनी एकदा म्हटले होते –
“स्वप्नांचा पाठलाग करा, पण त्यासाठी मेहनत आणि समर्पणाची गरज आहे.”
त्यांनी दाखवून दिले की कठोर परिश्रम आणि दृढनिश्चयाने कोणतेही ध्येय साध्य करता येते.
निष्कर्ष
कल्पना चावला यांचा जीवनप्रवास हा भारतासाठी अभिमानाचा विषय आहे. त्यांनी अंतराळ संशोधनाच्या क्षेत्रात भारताचे नाव उंचावले आणि असंख्य तरुणांना मोठी स्वप्ने पाहण्याची प्रेरणा दिली.
त्यांचा वारसा आणि योगदान कायमच स्मरणात राहील.
