|
Getting your Trinity Audio player ready...
|
कोरीगड किल्ला, ज्याला कोराईगड, कोआरीगड किंवा कुमवारीगड असेही म्हणतात, हा महाराष्ट्रातील पुणे जिल्ह्यातील लोणावळ्यापासून सुमारे २० किलोमीटर दक्षिणेला असलेला एक ऐतिहासिक गिरिदुर्ग आहे. सह्याद्रीच्या डोंगररांगांमध्ये वसलेला हा किल्ला ट्रेकिंगसाठी प्रसिद्ध आहे आणि नवख्या तसेच अनुभवी ट्रेकर्ससाठी एक आदर्श ठिकाण आहे. या लेखात आपण कोरीगड किल्ल्याचा इतिहास, वैशिष्ट्ये, ट्रेकिंग माहिती आणि इतर महत्त्वाच्या गोष्टींबद्दल सविस्तर माहिती घेऊ.
कोरीगड किल्ल्याचा इतिहास
कोरीगड किल्ल्याची बांधणी नेमकी कधी झाली याबद्दल स्पष्ट माहिती उपलब्ध नाही, परंतु असे मानले जाते की हा किल्ला १५व्या शतकापूर्वीचा आहे. हा किल्ला मराठा साम्राज्याचे संस्थापक छत्रपती शिवाजी महाराजांनी १६५७ मध्ये लोहगड, विशापूर, तुंग आणि तिकोना किल्ल्यांसह स्वराज्यात सामील केला. कोरीगड हा मराठ्यांच्या दृष्टीने महत्त्वाचा किल्ला होता, कारण तो सव्वाष्णी घाटावर वसलेला आहे आणि येथून कोकण आणि दख्खन या दोन्ही प्रदेशांचे विस्तृत दर्शन घडते.
११ मार्च १८१८ रोजी ब्रिटिशांनी कर्नल प्रोथर यांच्या नेतृत्वाखाली कोरीगड जिंकण्याचा प्रयत्न केला, परंतु मराठ्यांनी कडवा प्रतिकार केला. अखेरीस १४ मार्च १८१८ रोजी ब्रिटिशांनी किल्ल्यावर साठवलेल्या दारूगोळ्याला तोफेच्या गोळ्याने आग लावून किल्ला जिंकला.
कोरीगड किल्ल्याची वैशिष्ट्ये
- उंची: कोरीगड किल्ला समुद्रसपाटीपासून सुमारे ९२९ मीटर (३,०४९ फूट) उंचीवर आहे.
- तटबंदी आणि प्रवेशद्वार: किल्ल्याची तटबंदी आणि मुख्य प्रवेशद्वार आजही चांगल्या स्थितीत आहे. सुमारे २ किलोमीटर लांबीच्या तटबंदीवरून संपूर्ण किल्ल्याचा फेरफटका मारता येतो.
- मंदिरे: किल्ल्यावर कोराईदेवीचे मंदिर आहे, जे किल्ल्याचे नाव पडण्याचे कारण आहे. याशिवाय विष्णू आणि शिव यांची छोटी मंदिरेही आहेत. कोराईदेवी मंदिरात सध्या नूतनीकरण झाले असून येथे ३ फूट उंचीचा दीपमाला आहे.
- तोफ: किल्ल्यावर सहा तोफा आहेत, त्यापैकी सर्वात मोठी तोफ ‘लक्ष्मी तोफ’ म्हणून ओळखली जाते, जी कोराईदेवी मंदिराजवळ आहे.
- तलाव: किल्ल्याच्या शिखरावर दोन कृत्रिम तलाव आहेत, जे आंबी व्हॅली प्रकल्पाचा भाग असून नंतर ते मुळशी धरणात वाहतात.
- निसर्ग: पावसाळ्यात किल्ल्यावर ढग आणि धुके यांचा अनुभव, तसेच हिरवळ आणि लहान धबधबे यामुळे निसर्गप्रेमींसाठी हा किल्ला विशेष आकर्षण ठरतो.
कोरीगड ट्रेकिंग माहिती
कोरीगड हा ट्रेक नवशिक्या ट्रेकर्स, कुटुंब आणि मुलांसाठी अतिशय सोपा मानला जातो. हा ट्रेक साधारण १ ते १.५ तासांत पूर्ण होतो.
- प्रवास मार्ग: पुणे किंवा मुंबईहून लोणावळ्याला पोहोचावे. लोणावळ्याहून आंबी व्हॅली रस्त्याने पेठ शहापूर गावात पोहोचावे. पेठ शहापूर हे कोरीगड किल्ल्याचे पायथ्याचे गाव आहे, जे किल्ल्यापासून १ किलोमीटर अंतरावर आहे.
- पायऱ्या: किल्ल्यावर जाण्यासाठी सुमारे ५००-६०० पायऱ्या चढाव्या लागतात, ज्या चांगल्या स्थितीत आहेत. पावसाळ्यात या पायऱ्या ओल्या आणि निसरड्या होऊ शकतात, त्यामुळे योग्य पादत्राणे वापरणे आवश्यक आहे.
- वेळ: हा ट्रेक ३-४ तासांत (पुढे-मागे) पूर्ण होतो, त्यामुळे एका दिवसात सहज पूर्ण करता येतो.
- सर्वोत्तम वेळ: पावसाळा (जून ते सप्टेंबर) हा किल्ला भेट देण्यासाठी सर्वोत्तम काळ आहे, कारण यावेळी निसर्गाची शोभा आणि ढगांचा अनुभव अविस्मरणीय असतो. तथापि, पावसाळ्यात सावधगिरी बाळगणे गरजेचे आहे. हिवाळा (सप्टेंबर ते डिसेंबर) आणि उन्हाळ्यात (मार्च ते मे) रात्रीच्या ट्रेकसाठीही हा किल्ला उत्तम आहे.
कोरीगडला कसे पोहोचाल?
- रेल्वेने: लोणावळा हे कोरीगडचे जवळचे रेल्वे स्टेशन आहे, जे पुणे आणि मुंबईशी चांगले जोडलेले आहे. लोणावळ्याहून पेठ शहापूरला जाण्यासाठी टॅक्सी किंवा खाजगी वाहन घेता येते.
- रस्त्याने: पुण्याहून लोणावळ्याला जाण्यासाठी जुन्या पुणे-मुंबई महामार्गाचा वापर करा. लोणावळ्याहून पेठ शहापूर गावात पोहोचण्यासाठी आंबी व्हॅली रस्ता घ्यावा. गुगल मॅपवर ‘पेठ शहापूर’ सेट करा, कारण ‘कोरीगड’ सेट केल्यास चुकीचा रस्ता दाखवला जाऊ शकतो.
- सार्वजनिक वाहतूक: लोणावळ्याहून पेठ शहापूरला जाण्यासाठी सकाळी ९ आणि १० वाजता आणि परतीसाठी दुपारी ३ वाजता एस.टी. बसेस उपलब्ध असतात. तथापि, याची खात्री बस ड्रायव्हर किंवा कंडक्टरकडे करावी.
कोरीगडवरील सुविधा
- निवास: कोराईदेवी मंदिरात १०-२५ लोकांना राहण्याची सोय आहे. तसेच, पेठ शहापूर गावात काही छोटी हॉटेल्स आणि खाजगी खोल्या उपलब्ध आहेत.
- अन्नपाणी: पेठ शहापूर येथे छोटी हॉटेल्स आणि खाद्यपदार्थांच्या गाड्या उपलब्ध आहेत. पावसाळ्याच्या शनिवार-रविवारी किल्ल्यावर काही तात्पुरत्या दुकानांतून अन्न मिळते, परंतु येथील दर सामान्यपेक्षा जास्त असतात. त्यामुळे स्वतःचे अन्न आणि पाणी सोबत नेणे उत्तम.
- पार्किंग: पेठ शहापूर येथे वाहनांसाठी पार्किंगची सोय आहे.
कोरीगडला भेट देण्यापूर्वी घ्यावयाची काळजी
- पावसाळ्यात पायऱ्या निसरड्या होतात, त्यामुळे चांगल्या ग्रिपचे ट्रेकिंग शूज घाला.
- पाणी आणि खाण्याच्या वस्तू सोबत ठेवा, कारण किल्ल्यावर पिण्याचे स्वच्छ पाणी उपलब्ध नाही.
- किल्ल्यावर कचरा टाकू नये आणि निसर्गाचे संरक्षण करावे.
- पावसाळ्यात ढग आणि धुके यामुळे दृश्यमानता कमी होऊ शकते, त्यामुळे हवामानाचा अंदाज घेऊनच ट्रेकिंग करा.
निष्कर्ष
कोरीगड किल्ला हा इतिहास, निसर्ग आणि साहस यांचा सुंदर संगम आहे. त्याची सोपी चढाई, ऐतिहासिक महत्त्व आणि निसर्गरम्य दृश्ये यामुळे हा किल्ला सर्व वयोगटातील पर्यटकांसाठी आकर्षक आहे. मराठ्यांचा समृद्ध वारसा आणि सह्याद्रीच्या सौंदर्याचा अनुभव घेण्यासाठी कोरीगडला नक्की भेट द्या. जर तुम्ही लोणावळ्याजवळ असाल, तर हा किल्ला तुमच्या यादीत असायलाच हवा!
