|
Getting your Trinity Audio player ready...
|
लता मंगेशकर, ज्यांना “भारताची कोकिळा” आणि “स्वरसम्राज्ञी” म्हणून ओळखले जाते, या भारतीय संगीत क्षेत्रातील एक अजरामर नाव आहे. त्यांचा मधुर आवाज आणि अप्रतिम गायनशैली यांनी संगीतप्रेमींच्या हृदयात कायमचे स्थान निर्माण केले.
प्रारंभिक जीवन
लता मंगेशकर यांचा जन्म २८ सप्टेंबर १९२९ रोजी मध्य प्रदेशातील इंदूर येथे झाला.
त्यांचे वडील पंडित दीनानाथ मंगेशकर हे प्रसिद्ध मराठी नाट्यसंगीतकार आणि गायक होते, तर आई शेवंती मंगेशकर गृहिणी होत्या.
- वयाच्या पाचव्या वर्षी गायनाची सुरुवात
- संगीत धडे – वडील आणि उस्ताद अमानत अली खान
- भावंडे – मीना, आशा, उषा आणि हृदयनाथ (यांतून आशा भोसले आणि हृदयनाथ मंगेशकर यांनीही संगीतक्षेत्रात मोठं नाव कमावलं)
संगीत कारकीर्दीची सुरुवात
- १९४२ – “किटी मला गोंदवले” (मराठी चित्रपट) → पहिले गाणे
- त्याच वर्षी “पहिली मंगळागौर” मध्ये अभिनय + गायन
- १९४९ – “महल” चित्रपटातील आयेगा आनेवाला या गाण्याने खरी ओळख
हे गाणं त्यांना रातोरात प्रसिद्धी मिळवून देणारं ठरलं आणि हिंदी चित्रपटसृष्टीत त्यांचे स्थान पक्के झाले.
संगीत क्षेत्रातील योगदान
लता मंगेशकर यांनी ३० पेक्षा अधिक भाषांमध्ये ३०,००० हून अधिक गाणी गायली.
- मराठी, हिंदी, बंगाली, तमिळ, तेलुगू, मल्याळम, गुजराती, कन्नड इत्यादी भाषांमध्ये गायन
- गाण्यांचे प्रकार – भक्तीगीते, रोमँटिक, देशभक्तीपर, शोकगीत
काही अविस्मरणीय गाणी:
- “लग जा गले” (वो कौन थी)
- “ऐ मेरे वतन के लोगों” (१९६३)
- “सत्यम शिवम सुंदरम” (सत्यम शिवम सुंदरम)
- “तू जहां जहां चलेगा” (मेरा साया)
सहकार्य: नौशाद, शंकर-जयकिशन, एस. डी. बर्मन, आर. डी. बर्मन, लक्ष्मीकांत-प्यारेलाल, ए. आर. रहमान यांसारख्या दिग्गजांसोबत.
पुरस्कार आणि सन्मान
- भारत रत्न (२००१) – भारताचा सर्वोच्च नागरी सन्मान
- पद्म भूषण (१९६९) आणि पद्म विभूषण (१९९९)
- दादासाहेब फाळके पुरस्कार (१९८९)
- फिल्मफेअर पुरस्कार – ४ वेळा (१९५८–१९६९)
- राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार – ३ वेळा सर्वोत्तम पार्श्वगायिका
- फ्रान्सचा लीजन ऑफ ऑनर (२००७)
मराठी संगीतातील योगदान
लता मंगेशकर यांनी मराठी चित्रपटसृष्टीसाठीही अप्रतिम गाणी दिली.
- चित्रपट: नटसम्राट, सिंहासन, उंबरठा, जैत रे जैत
- लोकप्रिय गाणी: आता कुठे तुझी थट्टा (साधी माणसं), गंगा जमुना कौसल्या (जैत रे जैत), कट्यार काळजात घुसली
- अल्बम: माझे जीवन गाणे (मराठी गझल, भक्तिगीते)
- संगीत दिग्दर्शन: राम राम पाव्हणे, कन्यादान
वैयक्तिक जीवन आणि व्यक्तिमत्त्व
- लता मंगेशकर यांनी लग्न केले नाही, आयुष्य संगीताला समर्पित केले.
- साधी जीवनशैली, क्रिकेटची आवड.
- अनेक सामाजिक आणि दानधर्म कार्यांना पाठिंबा.
निधन आणि वारसा
लता मंगेशकर यांचे ६ फेब्रुवारी २०२२ रोजी मुंबईत वयाच्या ९२व्या वर्षी निधन झाले.
त्यांच्या स्मरणार्थ मुंबईत लता मंगेशकर संगीत अकादमी स्थापन झाली, जिथे नवी पिढी संगीत शिकते.
निष्कर्ष
लता मंगेशकर यांचा जीवनप्रवास हा संगीताचा एक अखंड प्रवाह आहे. त्यांनी आपल्या मधुर आवाजाने भारतासह जगभरातील श्रोत्यांच्या मनावर अधिराज्य केले.
त्यांची गाणी आजही प्रत्येक पिढीला भावूक आणि प्रेरित करतात.
