|
Getting your Trinity Audio player ready...
|
मुरुड जंजिरा किल्ला हा महाराष्ट्रातील रायगड जिल्ह्यातील मुरुड तालुक्यात अरबी समुद्रात वसलेला एक अभेद्य जलदुर्ग आहे. हा किल्ला त्याच्या अजेयपणासाठी, भव्य वास्तुकलेसाठी आणि समृद्ध इतिहासासाठी प्रसिद्ध आहे.
मुरुड जंजिरा किल्ल्याचा इतिहास
- मुरुड जंजिरा किल्ल्याची उत्पत्ती १५व्या शतकात झाली.
- सुरुवातीला स्थानिक कोळी मच्छिमारांनी समुद्री चाच्यांपासून संरक्षणासाठी लाकडी किल्ला बांधला.
- १५६७ मध्ये अहमदनगर सल्तनतीच्या मलिक अंबर या सिद्धी सरदाराने या जागी मजबूत दगडी किल्ला उभारला.
- किल्ल्याचे नाव “जजीरे मेहरुब” आहे. “जंजीरा” हा अरबी शब्द आहे (अर्थ: बेट) आणि “मेहरुब” म्हणजे चंद्रकोर.
हा किल्ला अनेक शतकांपर्यंत सिद्धी वंशाच्या ताब्यात होता.
- छत्रपती शिवाजी महाराज, संभाजी महाराज, पोर्तुगीज, मुघल आणि इंग्रजांनी वारंवार हल्ले केले, पण कोणीही तो जिंकू शकले नाही.
- १७३४ मध्ये चिमाजी अप्पांनी किल्ला घेतला, पण सिद्धींनी पुन्हा ताबा मिळवला.
- स्वातंत्र्यानंतर १९४७ मध्ये किल्ला भारतीय सरकारच्या ताब्यात आला.
किल्ल्याची वैशिष्ट्ये
- भौगोलिक स्थान: अरबी समुद्रातील बेटावर, चारही बाजूंनी पाण्याने वेढलेला.
- मजबूत तटबंदी: भिंती ४० फूट उंच, १९ बुरुज आणि २६ तोफा बसवण्याच्या जागा.
- प्रसिद्ध तोफा: कलाल बांगडी, चावरी, लांडा कासम – लांब पल्ल्याच्या गोळीबारासाठी प्रसिद्ध.
- महादरवाजा: भव्य मुख्य प्रवेशद्वार, अरबी शिलालेख कोरलेले.
- दर्या दरवाजा: समुद्राकडे जाणारा गुप्त प्रवेशद्वार.
- पाण्याची व्यवस्था: गोड्या पाण्याचे दोन तलाव आणि खोल विहिरी.
- नवाबांचा राजवाडा: सूरजखान यांचा राजवाडा आजही शाबूत.
- भवानी मंदिर: कोळी समाजाचे कुलदैवत भवानी मातेचे मंदिर.
पर्यटन माहिती
- स्थान: मुरुड गावापासून ३-४ किमी अंतरावर, रायगड जिल्हा.
- प्रवेश: राजपुरी गावातील जेट्टीवरून नौका (वेळ सकाळी ७:०० ते सायं ६:३०).
- लहान बोटी: ₹५० – ₹१००
- मोठ्या बोटी: ₹१०० – ₹३००
- प्रवेश शुल्क: विनामूल्य (किल्ला पाहण्यासाठी सुमारे २ तास लागतात).
कसे पोहोचाल?
- रस्त्याने: मुंबई – १६५ किमी, पुणे – १८० किमी.
- रेल्वेने: रोहा (५० किमी), पनवेल (१२२ किमी).
- विमानाने: मुंबई विमानतळ – १५० किमी.
पाहण्यासारखी ठिकाणे
- मुरुड बीच – शांत वातावरण आणि सूर्यास्त.
- पद्मदुर्ग किल्ला – संभाजी महाराजांनी जंजिरा जिंकण्यासाठी बांधलेला जलदुर्ग.
- फणसाड वन्यजीव अभयारण्य – पक्षीप्रेमी आणि निसर्गप्रेमींसाठी.
- करडे बीच – काळी आणि पांढरी वाळूचे मिश्रण.
भेट देण्यासाठी सर्वोत्तम वेळ
- ऑक्टोबर ते मार्च – थंड व आल्हाददायक हवामान.
- पावसाळ्यात – समुद्र खवळलेला असल्याने नौका सेवा बंद असते.
मुरुड जंजिरा किल्ल्याचे सांस्कृतिक महत्त्व
हा किल्ला केवळ ऐतिहासिक स्मारक नसून महाराष्ट्राच्या सागरी इतिहासाचा आणि सिद्धींच्या शौर्याचा पुरावा आहे. येथील वास्तुकला, तोफा आणि जलव्यवस्था हे सिद्धींच्या युद्धकौशल्याचे आणि अभियांत्रिकी कौशल्याचे उत्कृष्ट उदाहरण आहेत.
निष्कर्ष
मुरुड जंजिरा किल्ला हा महाराष्ट्राच्या समृद्ध वारशाचा आणि अजेयपणाचा एक अनमोल ठेवा आहे. त्याचा इतिहास, भव्य वास्तुकला आणि नैसर्गिक सौंदर्य यामुळे हा किल्ला पर्यटकांसाठी एक अविस्मरणीय अनुभव आहे. तुम्ही इतिहासप्रेमी असाल, साहसी प्रवासी असाल किंवा निसर्गप्रेमी असाल – मुरुड जंजिरा तुम्हाला नक्कीच भुरळ घालेल.
