|
Getting your Trinity Audio player ready...
|
पंडित जवाहरलाल नेहरू हे भारतीय स्वातंत्र्यलढ्याचे प्रमुख नेते आणि स्वतंत्र भारताचे पहिले पंतप्रधान होते. त्यांचा जन्म 14 नोव्हेंबर 1889 रोजी अलाहाबाद (आता प्रयागराज), उत्तर प्रदेश येथे झाला. त्यांचे जीवन आणि कार्य भारताच्या आधुनिक इतिहासात महत्त्वपूर्ण ठरले आहे. या लेखात त्यांच्या जीवनाविषयी, स्वातंत्र्यलढ्यातील योगदान, आणि भारताच्या विकासातील त्यांच्या भूमिकेविषयी सविस्तर माहिती दिली आहे.
प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण
- जवाहरलाल नेहरू यांचा जन्म एका श्रीमंत आणि सुसंस्कृत काश्मिरी पंडित कुटुंबात झाला.
- त्यांचे वडील मोतीलाल नेहरू हे प्रसिद्ध वकील आणि भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचे नेते होते.
- लहानपणापासूनच त्यांना उच्च शिक्षणाची संधी मिळाली.
- 1905 मध्ये ते इंग्लंडला गेले आणि हॅरो स्कूलमध्ये शिक्षण घेतले.
- त्यानंतर केंब्रिज विद्यापीठातून नैसर्गिक विज्ञान विषयात पदवी प्राप्त केली.
- लंडनच्या इनर टेंपल येथे कायद्याचे शिक्षण घेऊन त्यांनी बॅरिस्टरची पदवी मिळवली आणि 1912 मध्ये भारतात परतले.
स्वातंत्र्यलढ्यातील योगदान
- 1912 मध्ये भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसमध्ये सामील झाले.
- 1917 मध्ये अ‍ॅनी बेझंट यांच्या होमरूल चळवळीत सहभाग.
- 1920 मध्ये महात्मा गांधींच्या नेतृत्वाखालील असहकार चळवळीत सक्रिय सहभाग.
- 1928 मध्ये काँग्रेस अध्यक्ष झाले.
- 1929 मध्ये लाहोर अधिवेशनात पूर्ण स्वराज्याचा ठराव मांडला.
- अनेक आंदोलने, सत्याग्रह, निषेध चळवळीत सक्रिय सहभाग.
- एकूण नऊ वर्षे तुरुंगवास, ज्यात त्यांनी
- Discovery of India
- Glimpses of World History
ही प्रसिद्ध पुस्तके लिहिली.
भारताचे पहिले पंतप्रधान
- 15 ऑगस्ट 1947 रोजी भारत स्वतंत्र झाल्यानंतर ते पहिले पंतप्रधान बनले.
- 1947 ते 1964 पर्यंत सलग 17 वर्षे पंतप्रधानपद भूषवले.
- त्यांच्या नेतृत्वाखाली भारताने आधुनिक राष्ट्र म्हणून स्वतःला सिद्ध केले.
प्रमुख योगदान
- आर्थिक नियोजन आणि औद्योगिकीकरण
- पंचवार्षिक योजना सुरू केल्या.
- भिलाई, रुरकेला, दुर्गापूर पोलाद कारखाने उभारले.
- आयआयटी, आयआयएमसारख्या उच्च शिक्षण संस्थांची स्थापना.
- परराष्ट्र धोरण
- अलिप्ततावादी धोरणाचा (Non-Aligned Movement) पाया घातला.
- महासत्तांच्या गटात न सामील होता स्वतंत्र धोरण अवलंबले.
- शिक्षण आणि विज्ञान
- विज्ञान व तंत्रज्ञानाला प्रोत्साहन.
- भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (ISRO) आणि भाभा अणुसंशोधन केंद्राची स्थापना.
- लोकशाही मूल्ये
- लोकशाही, धर्मनिरपेक्षता, सामाजिक समानतेच्या मूल्यांना बळकटी दिली.
वैयक्तिक जीवन
- 1916 मध्ये कमला कौल यांच्याशी विवाह.
- त्यांना इंदिरा गांधी ही एकमेव कन्या झाली, ज्या पुढे भारताच्या पंतप्रधान झाल्या.
- साहित्य, इतिहास आणि लेखनाची आवड.
- साधे, विचारशील आणि प्रेरणादायी व्यक्तिमत्त्व.
वारसा
- भारताच्या जडणघडणीत मोठा वाटा.
- त्यांची दूरदृष्टी आणि नेतृत्वामुळे भारत आधुनिक राष्ट्र बनला.
- 14 नोव्हेंबर हा त्यांचा जन्मदिन “बालदिन” म्हणून साजरा केला जातो.
निधन
- 27 मे 1964 रोजी हृदयविकाराच्या झटक्याने निधन झाले.
- भारताने एक महान नेते गमावले, पण त्यांचा वारसा आजही कायम आहे.
निष्कर्ष
पंडित जवाहरलाल नेहरू हे भारताच्या स्वातंत्र्यलढ्याचे आणि आधुनिक भारताच्या निर्मितीचे शिल्पकार होते. त्यांचे योगदान आणि विचार आजही प्रासंगिक आहेत. त्यांनी भारताला प्रगतीच्या मार्गावर नेले आणि जागतिक पातळीवर स्वतंत्र ओळख दिली. त्यांचे जीवन आणि कार्य प्रत्येक भारतीयासाठी प्रेरणादायी आहे.
