|
Getting your Trinity Audio player ready...
|
संत गोरा कुंभार, ज्यांना गोरोबा काका म्हणूनही ओळखले जाते, हे महाराष्ट्रातील वारकरी संप्रदायातील एक थोर संत होते. त्यांचे जीवन आणि भक्ती यांनी अनेकांना प्रेरणा दिली आहे.
संत गोरा कुंभार यांचा जीवन परिचय
जन्म आणि कुटुंब
- जन्म : इ.स. १२६७
- गाव : तेर (तेरढोकी), धाराशिव (उस्मानाबाद) जिल्हा
- वडील : माधवबुवा
- आई : रखुमाई
त्यांचे कुटुंब धार्मिक वृत्तीचे, सच्छील आणि भक्तिमय परंपरेचे होते.
वय आणि समकालीन संत
संत गोरा कुंभार हे संत नामदेव आणि संत ज्ञानेश्वर यांचे समकालीन होते. वयाने मोठे असल्यामुळे त्यांना वारकरी संप्रदायात “गोरोबा काका” म्हणून संबोधले जात असे. त्यांचे जीवन साधेपणा आणि विठ्ठल भक्तीने भरलेले होते.
व्यवसाय
गोरा कुंभार हे मातीच्या भांड्यांचा व्यवसाय करणारे कुंभार होते. काम करताना ते सतत पांडुरंगाचे नामस्मरण आणि भजन करीत. भक्ती आणि प्रपंचाचा सुंदर संगम त्यांनी साधला होता.
संत गोरा कुंभार यांचे कार्य
अभंग रचना
- संत गोरा कुंभार यांनी सुमारे २० अभंग रचले.
- त्यांच्या अभंगांत विठ्ठल भक्ती, नामस्मरण आणि अध्यात्मिक विचारांचा संगम दिसतो.
- उदाहरणार्थ त्यांचा प्रसिद्ध अभंग :
“केशवाचें ध्यान धरूनि अंतरीं। मृत्तिके माझारीं नाचतसे।।”
वारकरी संप्रदायातील योगदान
- ते नामदेव आणि ज्ञानेश्वरांसह वारीत सहभागी होत.
- वारकरी संप्रदायात त्यांना “वडील” म्हणून मान होता.
- त्यांच्या जीवनातून भक्ती, वैराग्य आणि साधेपणाचा आदर्श दिसतो.
आध्यात्मिक प्रेरणा
- त्यांनी सांगितले की, प्रपंच आणि परमार्थ एकत्र साधता येतो.
- नामस्मरण आणि भक्ती हेच आत्मसाक्षात्काराचे साधन आहे.
संत गोरा कुंभार यांच्याशी संबंधित आख्यायिका
बालकाची आख्यायिका
- एकदा माती मळताना ते विठ्ठल भजनात इतके तल्लीन झाले की, नकळत त्यांनी आपल्या मुलाला तुडवले.
- अपराधाच्या प्रायश्चितासाठी त्यांनी स्वतःचे दोन्ही हात तोडले.
विठ्ठलाची कृपा
- या घटनेनंतर विठ्ठल–रखुमाई यांनी मजुरांच्या रूपात त्यांचा व्यवसाय सांभाळला.
- आषाढी एकादशीच्या वारीत, कीर्तनादरम्यान, त्यांच्या तोडलेल्या हातांना विठ्ठलाच्या कृपेने नवे हात मिळाले आणि मृत बालकही जिवंत झाला.
संत गोरा कुंभार यांचे समाधीस्थान
- समाधी दिनांक : चैत्र कृष्ण त्रयोदशी, शके १२३९ (इ.स. १३१७)
- समाधीस्थान : तेर, धाराशिव जिल्हा
- येथे छोटेसे मंदिर असून आजही वारकरी भक्त दर्शनासाठी येतात.
संत गोरा कुंभार यांच्यावरील साहित्य आणि चित्रपट
- चित्रपट (१९४८): चक्रधारी – तेलुगु व तमिळ भाषेत (दिग्दर्शक: के.एस. गोपालकृष्णन)
- गुजराती चित्रपट (१९७८): भक्त गोरा कुंभार – (दिग्दर्शक: दिनेश रावल, कलाकार: अरविंद त्रिवेदी)
- साहित्य: संत एकनाथ महाराजांनी गोरोबा काकांवर ३० अभंग रचले.
संत गोरा कुंभार यांचा संदेश
- नामस्मरण आणि भक्ती हेच जीवनाचे खरे साधन आहे.
- सामान्य माणूसही प्रपंच सांभाळून परमार्थ साधू शकतो.
- त्यांच्या साधेपणाने आणि भक्तीने आजही लाखो भक्तांना प्रेरणा मिळते.
निष्कर्ष
संत गोरा कुंभार हे वारकरी संप्रदायातील एक अग्रगण्य संत होते. त्यांचे जीवन म्हणजे साधेपणा, भक्ती आणि वैराग्याचे प्रतीक. तेर गावातील त्यांचे समाधीस्थान आणि अभंग आजही वारकरी संप्रदायात जिवंत आहेत. त्यांच्या जीवनातून आपल्याला प्रामाणिकपणा, नम्रता आणि भक्तीचे महत्त्व शिकायला मिळते.
