|
Getting your Trinity Audio player ready...
|
सरला ठकराल या भारतातील पहिल्या महिला वैमानिक म्हणून इतिहासात अजरामर झाल्या आहेत. त्यांनी 1936 मध्ये वयाच्या अवघ्या 21 व्या वर्षी विमान उडवून परंपरांना छेद देत एक नवा आदर्श निर्माण केला. त्यांच्या या प्रेरणादायी प्रवासाने अनेक महिलांना स्वप्न पाहण्याची आणि ती पूर्ण करण्याची प्रेरणा दिली. या लेखात आपण सरला ठकराल यांच्या जीवनाविषयी, त्यांच्या उपलब्धी आणि प्रेरणादायी कथेविषयी सविस्तर माहिती घेणार आहोत.
सरला ठकराल यांच्याविषयी थोडक्यात
- पूर्ण नाव: सरला ठकराल
- जन्म: 8 ऑगस्ट 1914, दिल्ली, भारत
- मृत्यू: 15 मार्च 2008
- वैवाहिक जीवन: पायलट पी. डी. शर्मा यांच्याशी 16 व्या वर्षी विवाह
- प्रसिद्धी: भारतातील पहिली महिला वैमानिक
- विशेष उपलब्धी: साडी नेसून ‘जिप्सी मॉथ’ विमान उडवणारी पहिली भारतीय महिला
प्रारंभिक जीवन
सरला ठकराल यांचा जन्म 8 ऑगस्ट 1914 रोजी दिल्ली येथे एका सुसंस्कृत कुटुंबात झाला. त्यांचे बालपण सामान्य होते, परंतु त्यांच्या मनात नेहमीच काहीतरी वेगळे करण्याची जिद्द होती. वयाच्या अवघ्या 16 व्या वर्षी त्यांचा विवाह पायलट पी. डी. शर्मा यांच्याशी झाला. शर्मा यांचे कुटुंब वैमानिकांचे कुटुंब होते, त्यांच्या कुटुंबातील नऊ सदस्य पायलट होते. यामुळे सरला यांना विमानचालनाविषयी प्रेरणा मिळाली. त्यांना सर्वत्र ‘मति’ या टोपणनावानेही ओळखले जायचे.
वैमानिक बनण्याचा प्रवास
सरला यांच्या पतींनी त्यांच्या विमानचालनाविषयीच्या उत्साहाला आणि जिज्ञासेला ओळखले. त्यांनी सरला यांना पायलट बनण्यासाठी प्रोत्साहन दिले. त्या काळात महिलांना घराबाहेर पडण्यासाठीही अनेक बंधने होती, तरीही पती आणि सासरच्या मंडळींच्या पाठिंब्यामुळे सरला यांनी 1936 मध्ये जोधपूर फ्लाइंग क्लबमध्ये प्रशिक्षण घेण्यास सुरुवात केली.
अवघ्या आठ तासांच्या प्रशिक्षणानंतर त्यांनी आपली पहिली एकल उड्डाण (सोलो फ्लाइट) साडी नेसून जिप्सी मॉथ या दोन आसनी विमानात यशस्वीपणे पूर्ण केली. ही उड्डाण त्यांनी लाहोर येथे केली होती.
या यशामुळे त्या भारताच्या पहिल्या महिला वैमानिक बनल्या. त्यांनी लाहोर फ्लाइंग क्लबच्या विमानात 1,000 तासांहून अधिक उड्डाणाचा अनुभव घेतला आणि ‘A’ लायसन्स प्राप्त केले.
आव्हाने आणि बदल
1939 मध्ये सरला यांचे पती पी. डी. शर्मा यांचे विमान अपघातात निधन झाले. त्यावेळी त्या आपल्या चार वर्षांच्या मुलीच्या एकट्या पालक होत्या. त्यांनी कमर्शियल पायलट लायसन्ससाठी प्रशिक्षण घेण्याचा प्रयत्न केला, परंतु दुसऱ्या महायुद्धामुळे नागरी उड्डाण प्रशिक्षण बंद झाले. त्यामुळे त्यांना वैमानिक म्हणून करिअर पुढे नेता आले नाही.
विमानचालन सोडल्यानंतर सरला यांनी आपले लक्ष कला आणि व्यवसायाकडे वळवले. त्यांनी लाहोर येथील मेयो स्कूल ऑफ आर्ट मध्ये प्रवेश घेतला आणि बंगाल स्कूल ऑफ पेंटिंग मध्ये डिप्लोमा मिळवला.
त्यांनी चित्रकला, वस्त्र डिझायनिंग आणि दागिन्यांच्या डिझायनिंगमध्येही नाव कमावले. पुढे त्या एक यशस्वी उद्योजिका बनल्या.
वैयक्तिक जीवन
सरला ठकराल या आर्य समाजाच्या अनुयायी होत्या. त्यांच्या पतीच्या निधनानंतर त्यांनी 1948 मध्ये दिल्लीत आर. पी. ठकराल यांच्याशी पुनर्विवाह केला. भारताच्या फाळणीनंतर त्या आपल्या दोन मुलींसह दिल्लीत स्थायिक झाल्या.
त्यांनी आपल्या आयुष्यात अनेक क्षेत्रांत यश मिळवले आणि स्वतःला एक यशस्वी चित्रकार, डिझायनर आणि उद्योजिका म्हणून सिद्ध केले.
मृत्यू आणि वारसा
सरला ठकराल यांचे 15 मार्च 2008 रोजी निधन झाले. त्यांनी आपल्या आयुष्यात अनेक अडथळ्यांना तोंड देत स्वप्ने साकार केली. त्यांनी भारतातील महिलांना आकाशात उडण्याचे स्वप्न पाहण्याची प्रेरणा दिली.
आजही भारतात महिला वैमानिकांचे प्रमाण जागतिक सरासरीपेक्षा (12.4% विरुद्ध 5.4%) जास्त आहे, आणि याचे श्रेय सरला ठकराल यांच्यासारख्या पथदर्शक महिलांना जाते.
सरला ठकराल यांच्याविषयी विशेष तथ्ये
- साडीतील उड्डाण: सरला यांनी साडी नेसून विमान उडवले, ज्यामुळे त्या काळातील परंपरांना छेद दिला.
- प्रथम ‘A’ लायसन्स: त्यांनी 1,000 तासांहून अधिक उड्डाणाचा अनुभव घेऊन ‘A’ लायसन्स मिळवले.
- Google Doodle: 8 ऑगस्ट 2021 रोजी Google ने त्यांच्या 107 व्या जयंतीनिमित्त डूडल बनवून गौरव केला.
- बहुआयामी व्यक्तिमत्व: त्या केवळ वैमानिकच नव्हत्या, तर चित्रकार, डिझायनर आणि यशस्वी उद्योजिका होत्या.
प्रेरणा
सरला ठकराल यांनी त्या काळात, जेव्हा महिलांना घराबाहेर पडणेही कठीण होते, तेव्हा विमान उडवून एक नवा इतिहास घडवला. त्यांच्या धैर्याने आणि जिद्दीने अनेक महिलांना आपली स्वप्ने साकार करण्याची प्रेरणा मिळाली.
त्यांनी दाखवून दिले की, योग्य संधी आणि मेहनतीने कोणतेही क्षेत्र असाध्य नाही.
