भारताच्या पॅरालिम्पिक खेळाडूंनी पॅरिसमध्ये आपल्या कामगिरीने चमक दाखवली आहे. त्यापैकी एक नाव आहे ते म्हणजे योगेश कथुनिया. योगेश कथुनियाने पुरुषांच्या डिस्कस थ्रो F56 प्रकारात रौप्यपदक पटकावले आहे. हे त्याचे सलग दुसरे पॅरालिम्पिक पदक आहे. 2020 च्या टोकियो पॅरालिम्पिकमध्येही त्याने याच प्रकारात रौप्यपदक जिंकले होते. पॅरिसमध्ये त्याने 42.22 मीटर अंतरावर डिस्कस फेकून हा पदक मिळवला.
योगेशची प्रेरणादायी कहाणी
योगेश कथुनियाची कहाणी खूपच प्रेरणादायी आहे. वयाच्या अवघ्या 9 व्या वर्षी त्याला गिलेन-बॅरे सिंड्रोम नावाचा दुर्मिळ आजार झाला. या आजारामुळे शरीराच्या नसा प्रभावित होतात आणि स्नायूंमध्ये दुर्बलता येते. योगेशला त्यामुळे लहानपणी व्हीलचेअरवर बसावे लागले. पण त्याच्या आई मीना देवी यांनी हार मानली नाही. त्यांनी फिजिओथेरपी शिकून योगेशला चालण्यासाठी मदत केली. त्यांच्या प्रयत्नांमुळे काही वर्षांतच योगेश पुन्हा चालू शकला.
योगेशचे वडील भारतीय लष्करात नोकरीला होते. त्यामुळे त्याचे शिक्षण चंदीगढमधील इंडियन आर्मी पब्लिक स्कूलमध्ये झाले. नंतर त्याने दिल्लीच्या प्रतिष्ठित कीरोरीमल कॉलेजमधून वाणिज्य शाखेत पदवी मिळवली. कॉलेजमध्ये असताना त्याला पॅरा स्पोर्ट्सची ओळख झाली. विद्यार्थी संघटनेचे सचिव सचिन यादव यांनी त्याला पॅरा खेळाडूंचे व्हिडिओ दाखवले आणि खेळण्यास प्रोत्साहित केले. त्यातूनच योगेशने डिस्कस थ्रोकडे वळण घेतले.
आंतरराष्ट्रीय पातळीवर योगेशची कामगिरी
योगेशने 2018 साली बर्लिन येथे झालेल्या वर्ल्ड पॅरा अॅथलेटिक्स युरोपियन चॅम्पियनशिपमध्ये पदार्पण केले. तेव्हा त्याने F36 वर्गात 45.18 मीटर अंतरावर डिस्कस फेकत विश्वविक्रम केला होता. त्यानंतर 2019 च्या पॅरा वर्ल्ड चॅम्पियनशिपमध्ये त्याने कांस्यपदक पटकावले. 2020 च्या टोकियो पॅरालिम्पिकमध्ये त्याने रौप्यपदक जिंकले. आता पॅरिसमध्येही त्याने रौप्यपदकावर मोहोर उमटवली आहे.
पॅरालिम्पिक पदकांव्यतिरिक्त योगेशच्या नावावर जागतिक स्पर्धांमधील दोन रौप्य आणि एक कांस्यपदक आहे. गेल्या वर्षी झालेल्या पॅरा आशियाई खेळांमध्येही त्याने रौप्यपदक पटकावले होते. 2023 मध्ये झालेल्या वर्ल्ड पॅरा अॅथलेटिक्स चॅम्पियनशिपमध्येही त्याने रौप्यपदक मिळवले.
स्वतःच्या अकादमीतून इतरांना प्रोत्साहन
योगेश आता इतर पॅरा खेळाडूंना प्रोत्साहन देण्यासाठी स्वतःची अकादमी चालवतो आहे. योगेश थ्रोइंग अकादमी या नावाने ही अकादमी ओळखली जाते. येथे तो इतर पॅरा खेळाडूंना प्रशिक्षण देतो आणि त्यांना आर्थिक मदतही करतो. त्याचा उद्देश आहे की आपल्याला ज्या अडचणींना सामोरे जावे लागले त्या पुढच्या पिढीला भोगाव्या लागू नयेत.
पॅरा खेळाडूंसमोर प्रायोजकत्वाचा मोठा प्रश्न असतो. काहीतरी साध्य केल्यानंतरच त्यांना पाठिंबा मिळतो. योगेश त्यांना सुरुवातीपासूनच मदत करण्याचा प्रयत्न करतो. अनेक पॅरा खेळाडू प्रेरणा किंवा पैशांअभावी खेळ सोडून देतात. योगेशचा त्यांना खेळात टिकवून ठेवण्याचा प्रयत्न असतो.
योगेशच्या अकादमीतून निघालेले खेळाडूही आता पदके जिंकू लागले आहेत. गेल्या वर्षी हांगझो आशियाई पॅरा खेळांमध्ये F64 भाला फेक खेळाडू पुष्पेंद्र सिंह आणि F37 गोळाफेक खेळाडू मनू यांनी कांस्यपदके पटकावली. मनू पॅरिसमध्येही योगेशसोबत खेळणार आहे. दोघेही वर्चस्व स्थान मिळवण्याच्या प्रयत्नात आहेत.
अपघातानंतरची पुनरागमन
गेल्या वर्षी योगेशला मानेच्या नसेला दुखापत झाली होती. त्यामुळे त्याला काही काळ मैदानापासून दूर रहावे लागले. पण त्याने हिंमत सोडली नाही आणि पुन्हा सरावाला सुरुवात केली. डिस्कस थ्रोमध्ये वेग, ताकद आणि तंत्र या तिन्ही गोष्टी महत्त्वाच्या असतात. दुखापतीमुळे योगेशची ताकद कमी झाली होती. पण त्याने ती पुन्हा वाढवली आणि स्पर्धेसाठी सज्ज झाला.
योगेशची कहाणी खरोखरच प्रेरणादायी आहे. प्रतिकूल परिस्थितीवर मात करत त्याने यश मिळवले आहे. त्याच्या आईच्या कष्टांचे आणि त्याच्या चिकाटीचे हे फळ आहे. आता तो इतरांनाही प्रेरणा देत आहे. पॅरा खेळाडूंसाठी तो एक आदर्श ठरला आहे. त्याच्या पुढील वाटचालीकडे सगळ्यांचे लक्ष लागले आहे. भारताला आणखी अनेक पदके मिळवून देण्याची त्याची क्षमता आहे.
