|
Getting your Trinity Audio player ready...
|
देवगिरी किल्ला, ज्याला दौलताबाद किल्ला म्हणूनही ओळखले जाते, हा महाराष्ट्रातील औरंगाबादजवळील एक ऐतिहासिक किल्ला आहे. हा किल्ला २०० मीटर उंच शंकूच्या आकाराच्या डोंगरावर बांधलेला आहे आणि मध्ययुगीन भारतातील सर्वात मजबूत किल्ल्यांपैकी एक मानला जातो. हा किल्ला औरंगाबाद शहरापासून १६ किलोमीटर अंतरावर आहे आणि पर्यटकांसाठी एक प्रमुख आकर्षण आहे.
इतिहास
देवगिरी किल्ल्याचा इतिहास अतिप्राचीन आहे. हा किल्ला इ.स. ११८७ मध्ये यादव वंशाच्या पहिल्या राजा भिल्लम पाचवाने बांधला. यादव वंशाने इ.स. ९व्या ते १४व्या शतकापर्यंत येथे राज्य केले. इ.स. १२९६ मध्ये दिल्ली सल्तनतच्या अलाउद्दीन खिलजीने देवगिरीवर हल्ला केला आणि यादवांना कर देण्यास भाग पाडले. इ.स. १३०८ मध्ये खिलजीने हा किल्ला पूर्णपणे ताब्यात घेतला.
इ.स. १३२७ मध्ये मुहम्मद बिन तुघलकने देवगिरीचे नाव बदलून दौलताबाद ठेवले आणि दिल्लीहून राजधानी येथे हलवली. मात्र, पाणी आणि हवामानाच्या समस्यांमुळे ही योजना अपयशी ठरली आणि इ.स. १३३४ मध्ये राजधानी पुन्हा दिल्लीला हलवण्यात आली. नंतर हा किल्ला बहमनी सल्तनत, अहमदनगरच्या निजामशाही, मुगल आणि मराठ्यांच्या ताब्यात आला. इ.स. १४९९ मध्ये अहमदनगर सल्तनतने यावर कब्जा केला, इ.स. १६३३ मध्ये शाहजहानने मुगल साम्राज्यात समाविष्ट केले आणि इ.स. १७६० मध्ये मराठ्यांनी जिंकले. इ.स. १७२४ मध्ये हैदराबादच्या निजामांनी यावर नियंत्रण मिळवले.
वास्तुकला आणि वैशिष्ट्ये
देवगिरी किल्ल्याची वास्तुकला हिंदू, इस्लामी आणि जैन शैलींचा संगम आहे. किल्ला तीन भागांत विभागलेला आहे: बालकोट (सर्वांत आतला भाग), कटका (मधला भाग) आणि अंबरकोट (बाहेरचा भाग). डोंगराच्या खालच्या भागाला यादवांनी ५० मीटर उभ्या भिंतीप्रमाणे कापले, ज्यामुळे शत्रूला चढणे कठीण होते.
संरक्षण व्यवस्था अतिशय मजबूत आहे. किल्ल्यात फक्त एकच प्रवेशद्वार आहे, जे एका अरुंद पुलावरून आणि खडकात खोदलेल्या गॅलरीतून जाते. खंदक (मोठा खंदक) ३० मीटर खोल आहे आणि पूर्वी त्यात मगरी ठेवल्या जात असत. दरवाजांवर लोखंडी खिळे आहेत जे हत्तींना रोखण्यासाठी होते. अंधेरी वाट (अंधेरी गॅलरी) ही एक गुंतागुंतीची वाट आहे जी शत्रूंना गोंधळात टाकते. किल्ल्यात खोटे दरवाजे आणि वक्र भिंती आहेत ज्या शत्रूंना अडकवतात.
किल्ल्यात २७० तोफा आहेत, ज्यात मेंढा तोप (किला शिकन), दुर्गा तोप आणि औरंग पसंद तोप यांचा समावेश आहे. या तोफा मुगल काळातील आहेत आणि काही कांस्य व लोखंडाच्या बनलेल्या आहेत.
प्रमुख आकर्षणे
- चंद मिनार: इ.स. १४४६ मध्ये बहमनी सुलतान अलाउद्दीनने बांधलेली ही ६३ मीटर उंच मनोरा आहे. ही एक मशीद आणि नजर टॉवर म्हणून वापरली जात होती.
- चिनी महल: निजामशाही काळातील हा महाल निळ्या आणि पांढऱ्या टाइल्ससाठी प्रसिद्ध आहे. मुगलांनी याला तुरुंग म्हणून वापरले.
- बारादरी पॅव्हिलियन: किल्ल्याच्या शिखरावर असलेला हा मंडप आसपासच्या दृश्यांचा आनंद घेण्यासाठी उत्तम आहे.
- जामा मशीद: इ.स. १३१८ मध्ये बांधलेली ही मशीद कटका भागात आहे.
- कॅनन टॉवर्स: शक्तिशाली तोफा असलेले टॉवर.
किल्ल्यावर चढण्यासाठी सुमारे ७५० पायऱ्या आहेत.
कसे पोहोचावे
देवगिरी किल्ला औरंगाबादपासून रस्त्याने सहज पोहोचता येतो. राज्य परिवहन बस, ऑटोरिक्षा किंवा खासगी टॅक्सी उपलब्ध आहेत. जवळचे रेल्वे स्थानक औरंगाबाद रेल्वे स्थानक (१६ किमी) आणि विमानतळ छत्रपती संभाजी नगर विमानतळ (२२ किमी) आहे.
भेट देण्याची उत्तम वेळ
किल्ला भेट देण्यासाठी ऑक्टोबर ते मार्च हा उत्तम काळ आहे, जेव्हा हवामान थंड आणि सुखद असते. पावसाळ्यात (जून ते सप्टेंबर) हिरवीगार दृश्ये दिसतात पण रस्ते निसरडे असतात. उन्हाळ्यात उष्णता क्लेशदायक असते. किल्ला सकाळी ८ ते संध्याकाळी ६ पर्यंत खुला असतो.
देवगिरी किल्ला हा इतिहासप्रेमी, साहसी आणि फोटोग्राफरसाठी आदर्श ठिकाण आहे. येथील मजबूत संरक्षण आणि ऐतिहासिक घटना भारताच्या मध्ययुगीन इतिहासाची साक्ष देतात.
