|
Getting your Trinity Audio player ready...
|
व्हॉलीबॉल हा एक लोकप्रिय आणि उत्साहवर्धक खेळ आहे जो जगभरात खेळला जातो. हा खेळ दोन संघांमध्ये खेळला जातो, ज्यामध्ये प्रत्येक संघात सहा खेळाडू असतात. व्हॉलीबॉलचा खेळ मैदानी आणि घरातील अशा दोन्ही ठिकाणी खेळला जाऊ शकतो.
या लेखात आपण व्हॉलीबॉलचा इतिहास, नियम, खेळाचे प्रकार आणि त्याचे फायदे याबद्दल सविस्तर माहिती घेऊया.
व्हॉलीबॉलचा इतिहास
- व्हॉलीबॉलची सुरुवात 1895 मध्ये अमेरिकेतील मॅसाचुसेट्स येथे झाली.
- विल्यम जी. मॉर्गन यांनी हा खेळ प्रथम “मिंटोनेट” या नावाने विकसित केला.
- बास्केटबॉल आणि टेनिस यांचे मिश्रण करून हा खेळ तयार करण्यात आला, जो कमी शारीरिक संपर्क असलेला आणि सर्व वयोगटांसाठी खेळता येईल असा होता.
- 1896 मध्ये, खेळाचे नाव बदलून “व्हॉलीबॉल” असे ठेवण्यात आले, कारण खेळात चेंडूला हवेत ठेवण्यासाठी (व्हॉली) मारले जाते.
- 1964 मध्ये, व्हॉलीबॉलला ऑलिम्पिक खेळांमध्ये समाविष्ट करण्यात आले, ज्यामुळे या खेळाला जागतिक स्तरावर लोकप्रियता मिळाली.
व्हॉलीबॉलचे नियम
व्हॉलीबॉलचे नियम सोपे आणि स्पष्ट आहेत, ज्यामुळे हा खेळ समजण्यास आणि खेळण्यास सोपा आहे.
संघ आणि खेळाडू
- प्रत्येक संघात 6 खेळाडू असतात.
- खेळ एका आयताकृती कोर्टवर खेळला जातो, ज्याच्या मध्यभागी नेट लावलेली असते.
कोर्टचे परिमाण
- घरातील व्हॉलीबॉल कोर्ट 18 मीटर लांब आणि 9 मीटर रुंद असते.
- नेटची उंची:
- पुरुषांसाठी – 2.43 मीटर
- महिलांसाठी – 2.24 मीटर
पॉइंट स्कोअरिंग
- रॅली पॉइंट सिस्टीम वापरली जाते.
- प्रत्येक रॅलीचा निकाल एका संघाला गुण मिळवून देतो.
- सामान्यतः सेट 25 गुणांपर्यंत खेळला जातो.
- जिंकण्यासाठी संघाला किमान 2 गुणांचा फरक आवश्यक असतो.
खेळाची रचना
- एक सामना साधारणतः 5 सेट्सचा असतो.
- 3 सेट जिंकणारा संघ विजेता ठरतो.
- 5वा सेट 15 गुणांपर्यंत खेळला जातो.
मुख्य नियम
- प्रत्येक संघाला चेंडूला 3 वेळा स्पर्श करण्याची परवानगी असते (सर्व्ह वगळता).
- चेंडू जमिनीवर पडू नये; तो नेटच्या वरून दुसऱ्या संघाच्या बाजूला मारला पाहिजे.
- खेळाडू नेटला स्पर्श करू शकत नाहीत.
- चेंडू पकडणे किंवा फेकणे बेकायदेशीर आहे.
व्हॉलीबॉलचे प्रकार
- इनडोअर व्हॉलीबॉल
- जिम किंवा बंदिस्त कोर्टवर खेळला जातो.
- प्रत्येक संघात 6 खेळाडू असतात.
- नियम कठोर असतात.
- बीच व्हॉलीबॉल
- वाळूच्या कोर्टवर खेळला जातो.
- प्रत्येक संघात 2 खेळाडू असतात.
- हा खेळ 1996 पासून ऑलिम्पिकमध्ये समाविष्ट आहे.
- सिटिंग व्हॉलीबॉल
- अपंग खेळाडूंसाठी खेळला जातो.
- खेळाडू बसून खेळतात.
- नेटची उंची कमी ठेवली जाते.
व्हॉलीबॉल खेळण्याचे फायदे
शारीरिक फायदे
- संपूर्ण शरीराचा व्यायाम होतो.
- हात, पाय आणि पाठीचे स्नायू मजबूत होतात.
- चपळता, समन्वय आणि संतुलन सुधारते.
- हृदयाचे आरोग्य सुधारते आणि स्टॅमिना वाढतो.
मानसिक फायदे
- तणाव कमी होतो.
- आत्मविश्वास वाढतो.
- जलद निर्णय घेण्याची क्षमता विकसित होते.
सामाजिक फायदे
- संघभावना आणि सहकार्य वाढते.
- नवीन मैत्री निर्माण होण्यास मदत होते.
व्हॉलीबॉलमधील प्रमुख कौशल्ये
- सर्व्ह: खेळ सुरू करण्यासाठी चेंडू मारण्याची पद्धत (अंडरहँड आणि ओव्हरहँड).
- पास: चेंडूला योग्य दिशेने पाठवण्यासाठी फोरआर्म पास किंवा बंप.
- सेट: चेंडूला हवेत उंचावून स्पाइकसाठी तयार करणे.
- स्पाइक: चेंडूला जोरात दुसऱ्या संघाच्या कोर्टवर मारणे.
- ब्लॉक: नेटजवळ उभे राहून स्पाइक रोखणे.
- डिग: जमिनीवर पडणारा चेंडू वाचवण्यासाठी बचावात्मक कृती.
व्हॉलीबॉल आणि भारत
- भारतात व्हॉलीबॉल विशेषतः ग्रामीण भागात लोकप्रिय आहे.
- भारतीय व्हॉलीबॉल संघाने आशियाई स्तरावर चांगली कामगिरी केली आहे.
- प्रो व्हॉलीबॉल लीग आणि इंडियन व्हॉलीबॉल लीग यामुळे खेळाला प्रोत्साहन मिळाले आहे.
- तामिळनाडू, केरळ आणि कर्नाटक ही राज्ये व्हॉलीबॉलसाठी प्रसिद्ध आहेत.
निष्कर्ष
व्हॉलीबॉल हा एक रोमांचक, शारीरिक आणि मानसिकदृष्ट्या फायदेशीर खेळ आहे. त्याचे साधे नियम आणि सर्व वयोगटांसाठी खेळण्याची सोय यामुळे हा खेळ जगभरात आवडतो. तुम्ही नवशिक्या असाल किंवा अनुभवी खेळाडू – व्हॉलीबॉल तुम्हाला फिट ठेवण्यास आणि आनंद देण्यास मदत करेल.
जर तुम्ही हा खेळ अजून खेळला नसेल, तर तुमच्या जवळच्या कोर्टवर जा आणि खेळण्यास सुरुवात करा!
